?? schreef 1 april 1995 in de Brabant Pers (Eindhovens Dagblad en Brabants Dagblad)
'Elke grasspriet heeft hier een mening en mag die hebben'
Herman van Veen, tedere anarchist
Als Utrechts jochie ravotte hij in de Kievitdwarsstraat. Later vergaapte hij
zich bij de Stadsschouwburg aan de affiches van Ko van Dijk en Wim Kan. Op zijn
23ste zong hij al 'Waar blijft de tijd' met de klassiek geworden vraag: 'Is dit
een grap of om te huilen?'. Met knikkende knieën liep hij het podium op van
Carnegie Hall in New York. Parijs, Berlijn, Londen kennen voor Herman van Veen
geen geheimen meer. Dinsdag 4 april vertelt hij zijn levensverhaal in de
NCRV-documentaire 'Herman van Veen, Vijftig Jaar Onderweg'.
Door Maarten van de Rakt
De titel zegt het al. Vijftig worden is niet echt een mijlpaal, zeker niet
voor Herman van Veen, die amper stilstand duldt in zijn bestaan. In een
documentaire had hij eigenlijk ook niet bar veel trek. "Het wordt zo gewichtig
ineens."
Maar Van Veen zou Van Veen niet zijn, als hij er niet iets positiefs uit zou
destilleren. "Het is ook een cadeau als anderen zich zo over je uiten", wijst
hij na de persvertoning op de lovende woorden van onder anderen Toon Hermans,
Shirley MacLaine, Monique van de Ven en prinses Irene.
Vijftig jaar worden, hij haalt zijn schouders op, stukje cake nuttigend,
kopje koffie in de hand. "Je hebt gewoon vijftig jaar achter de kiezen. Dan zeg
je 'mmm', niet meer dan dat." En hij verhaalt over zijn 77-jarige vader, die op
het verjaardagsfeest een rol papier begon voor te lezen. "Daar moest ik vijftig
voor worden, om dat te horen. Mijn dochter van twaalf zal dat niet meemaken met
haar vader. Dat stemt tot nadenken. Maar weemoedig, nee, die karaktertrek heb
ik niet."
"Het terugblikken heeft me enorm verward", verwoordt hij zijn ervaringen
desgevraagd. "Als je optreedt, heb je niet altijd de indruk dat je duidelijk
bent in wat je doet. Alles is autobiografisch, nooit iets bedacht. Ik wist niet
dat mijn liedjes zo helder en raak waren. Terugkijken grijpt je aan."
Kretologie
Van Veen - "Die man met zijn viool in de tijd van The Who en Frank Zappa" -
heeft altijd iets tegendraads gehad. Hobbelde nooit met de meute mee.
"Eigenlijk ben je altijd een anarchist. Alleen die naam heb je niet. Welke naam
wel? Ik ben natuurlijk een telg van het Nederlandse cabaret. Dat is opgedeeld
in links en rechts. Maar daar heb ik nooit iets mee te maken. In een hokje ben
ik niet onder te brengen. Ik ben pessimistisch-realist, niet alleen een
dichter. Wat ik zing, wil ik ook waarmaken. Niet alleen maar wat roepen. Voor
kretologie heb ik altijd gewaakt. Dat is een zware taak, hoor. Het moet blijven
kloppen."
"Het is vaak een eenzame strijd. We hebben drie deeltjes van Alfred Jodocus
Kwak besteed aan apartheid en democratisering. Dan lees je kritieken over die
moraliserende Kwak. Tsja. Van de opbrengst van Kwak hebben we wel tonnen in
ontwikkelingsprojecten gestoken. Dat vind ik prachtig. Het heeft ook iets
ambivalents. De oppervlakkige waarneming door anderen van wat ik doe en de
werkelijkheid. Neem die Vara-avond met Nelson Mandela. Voor hem heb ik
getrommeld, uit respect. Daar kreeg ik ook commentaar op. Maar Mandela wist het
te waarderen. 'Er zijn niet veel witte mensen die voor mij hebben getrommeld',
zei hij na afloop."
Ommetje
De laatste vijf jaar heeft Herman van Veen niet in eigen land gespeeld.
"Nederland heb ik niet bewust gemeden. Er gebeuren zoveel dingen elders, waar
ik mijn steentje aan moet bijdragen. Een actie voor het behoud van het oude
Olympia in Parijs bijvoorbeeld. Dat maakt dat ik kies voor het Olympia en niet
naar Hengelo kan, om eens wat te noemen. En nu ben ik net even terug uit
Berlijn."
"Mijn toernees hebben een vast patroon, een cyclus van drie jaar. België,
Duitsland, Amerika, Frankrijk, Nederland. Eén keer heb ik ons land
overgeslagen. Maar we komen er weer aan. In het najaar beginnen we."
Of dat verband houdt met een mogelijk grotere populariteit in den vreemde,
dat spreekt Van Veen tegen. "Die is hier echt niet minder." De kunstenaar somt
de voordelen op van een vreemde taal. "In het buitenland ben ik minder belast.
In een vreemde taal heb je tenslotte je beperkingen. Je bent gedwongen om niet
te babbelen. Je kunt in het Frans niet spontaan zeggen: ga je mee een ommetje
maken?"
"Aan de andere kant moet je je voortdurend realiseren wat alles betekent.
Bij 'bruin' denken ze in Zwitserland aan chocola, maar in Beieren aan heel iets
anders. Bij een première in Amerika kwam ik op in het wit, helemaal in het wit,
zoals altijd. This is about a house painter, zei een man op de eerste rij. Daar
sta je dan."
Reiziger
"Ik ben een reiziger", kenschetst Van Veen zichzelf in een notedop. "Het is
altijd fascinerend om in een vreemde stad met een verhaal te komen. Je vertelt
het en gaat verder met de ervaringen die je daar opdoet. Je hebt ook kilometers
nodig, je kunt niet zomaar naar de VS gaan en in Philadelphia beginnen. Het is
geen kwestie van land veroveren."
Over zijn succes in Duitsland zegt Van Veen: "Ik ben gast in Duitsland. Ik
pas me aan door het Duits te leren. Dat vind men ontzettend beleefd. Ik durf me
te uiten over wat ik zie en lees, maar doe dat met respect voor de
werkelijkheid. Een tedere anarchist ben ik genoemd. Dat is een hele mooie
omschrijving voor wat ik doe. Ik geef vorm aan mijn persoonlijke gevoel of
mening. Mensen kunnen zich met je identificeren."
Waarom hij Holland zo'n prachtland vindt: "Elke grasspriet in Nederland
heeft een mening en mag die hebben. Nergens passen er zoveel geloven in een
vaas als hier. Er is geen enkel land waar je de vijand van alle kanten kunt
zien komen en er iets tegen ondernemen, en niet alleen geografisch. Ik heb
Holland vooral goed leren kennen, omdat ik veel weg ben."
Aardbevingen
"Er is een constante lijn vanaf mijn 23ste", zoekt Van Veen een rode draad
in zijn artiestenbestaan. "Het karakter is constant, de onderwerpen zijn meer
uitgediept. Ik heb grote veranderingen meegemaakt, niet op het artistieke vlak,
meer privé. Aardbevingen die je niet voor mogelijk houdt. De impact van mijn
werk op mijn persoonlijke leven, dat was vooraf niet te overzien."
"Ik heb niet kunnen vermoeden dat je van huis gaat en als een ander mens
terugkeert. Vooral als je documentaires maakt in de Derde Wereld. Om het
pathetisch te zeggen: honger kun je op tv niet ruiken. Het heeft mijn leven
drastisch veranderd."
(dinsdag 4 april, Nederland 1, 20.31 uur) !!
terug naar de index