Algemeen Dagblad Nicole Bliek |
De almacht van de criticus |
17 nov 1993 |
| NEW YORK - Frank Rich neemt het eind dit jaar afscheid van de kunstkolom- men in de New York Times en gaat zich wijden aan de opiniepagina. Veel producenten en artiesten op Broadway zullen dat nieuws met een zucht van verlichting hebben vernomen. Frank Rich is New-Yorks meest gevreesde theatercriticus, die zijn bijnaam Slachter van Broadway niet met stilzitten heeft verdiend. Cabaretier Herman van Veen zal zich Frank Rich nog goed herinneren. Het was de criticus van de New York Times die het scherpst schreef over de Nederlandse cabaretier op Broadway met zinsneden als 'Een boerenpummel van wereldklasse' en We zijn verschrikkelijk dankbaar dat de Amerikaanse grondwet Van Veen verbiedt een politiek ambt in New York te bekleden.' Van Veen kon, beginjaren tachtig, voortijdig zijn koffers pakken. De aanvankelijk goed lopende kaartverkoop op Broadway kwam na de vernietigende kritieken praktisch tot stilstand. Monopolie Ook Joop van den Ende, wiens musical Cyrano zondag op Broadway in première gaat, zal straks nerveus de kritieken opslaan van de New York Post, de Daily News en de New York Times. Het zal vooral van belang zijn wat de Times vindt van de Nederlandse productie. De laatste 25 jaar heeft de krant een monopolie op smaak- en meningsvorming. Het is duidelijk dat Cyrano gevaar loopt. De productie heeft geen sterbezetting, wat in een Amerikaanse musical altijd het geval is. Ze heeft ook geen happy end. Amerikanen zien hoofdrolspeler en held liever niet sneuvelen, maar dat is nu precies wat in Cyrano gebeurt. Een goede pers is voor deze 'anonieme' musical uiterst belangrijk. Pas dan is er enige garantie dat de 25.000 kaarten, die zijn gereserveerd, inderdaad worden afgehaald en betaald. Hoe groot is de macht van Frank Rich? De angst voor hem zit er in elk geval goed in, want toen het theaterblad Back Stage vorige maand vier producenten op Broadway die vraag stelde, wilde geen van hen reageren. In het televisieprogramma 60 Minutes, dat de reputatie van Frank Rich onder de loep nam, gaven enkele slachtoffers hun visie, maar de meesten prefereerden buiten beeld te blijven. Het is niet Frank Rich, maar de New York Times die zoveel macht heeft, betogen voor- en tegenstanders. Er valt veel op Rich aan te merken, op zijn smaak, zijn beperkte visie op het avant- garde theater, zijn kick op glamour. Maar dat is allemaal nog tot daaraan toe: wat werkelijk telt is de combinatie Rich-New York Times, de koppeling tussen een hardhandig en wat beperkte criticus en de invloedrijkste krant van de stad. Verwijt Rich' collega's verwijten hem machtsmisbruik. Met zijn vrouw Alex Witchel, die de roddelrubriek On Stage and off schrijft voor de vrij- dagkrant van The Times, vormt hij een goed koppel dat belangrijke koppen in de theaterwereld kan laten rollen. Rich prijst artiesten de hemel in in zijn kritieken, zijn vrouw laat diezelfde personen schitteren in haar eigen column. Rich sabelt produkties neer, zijn echtgenote maakt dat karwei verder af in haar niets ontziende stukjes. "Het is tegenwoordig niet genoeg dat The Times een show doodt, ze schoppen ook nog tegen het karkas", merkte hoogleraar Robert Brustein op in een beschouwing over het werk van de gevreesde criticus. Scherp, zuur en mogelijk tè machtig als Rich mag zijn, toch moet je zijn greep op de Newyorkse theaterwereld relativeren. De musicals van Andrew Lloyd Webber floreren immers ook zonder de goedkeuring van Rich. Hij kraakte Cats en The Phantom of the Opera en toch liet het publiek zich er niet van weerhouden die voorstellingen en masse te bezoeken. Omgekeerd konden produkties, die door hem werden bejubeld, niet lang in de theaters blijven. Daarbij komt dat Rich heeft de naam ruimhartig te zijn voor jonge, onbekende schrijvers en zangtalent. Dat zou Joop van den Ende goed van pas kunnen komen... NICOLE BLIEK |