Ton Henzen
Meppeler Courant
"Ik zing wat ik leef en schilder wat ik voel" 19 sept 2008

Herman van Veen brengt in Ogterop een groot deel van het programma waarmee hij binnenkort in Carré staat. 'Een Meppeler versie van Carré,' zegt hij er zelf over. Hij speelt in Ogterop op vertrouwde bodem met familie in de zaal: de familie Bralten en Hermien Martens, een nicht.

De voorstellingen in de koninklijke Amsterdamse schouwburg gaan in oktober gepaard met de presentatie van een box met vijf cd's met hoogtepunten uit de vele honderden Shows die hij in Theater Carré heeft gegeven.



Carré is wat er speelt,
wat er gespeeld is,
wat er gespeeld gaat worden.
Al het andere is illusie.
Een illusie van steen en staal.
betekenisloos
als je niet weet waarvoor het dient,
waarvoor het diende
waarvoor het zal dienen.




Schilderen


Herman van Veen heeft bijzonder enerverende maanden achter de rug. Uit jaar begon met een tournee en een tentoonstelling van zijn schilderijen in Zuid-Afrika. Hij heeft er namelijk een passie bij. Een nieuwe hartstocht die is te herleiden tot de dood van zijn vader. Herman had na het overlijden van 'papa' zijn grammofoonplatenkoffertje met persoonlijke bescheiden gekregen. 'Al z'n dierbaarste dingen had hij daarin bewaard: zijn horloge, paspoort, portemonnee, zijn oorlogsonderscheidingen, kranten-knipsels. Keurig bijeengebracht alsof hij wist dat hij doodging.'

Op een chagrijnige regenachtige zondag trok Herman zich terug op de zolder van zijn boerderij om op zijn gemak de inhoud van het kistje te bekijken. 'Ik ging met ge-vouwen handen voor dat platenkoffertje zitten, alsof het de handen van mijn vader waren. Ik vroeg aan die handen: wat zouden jullie doen? Ik voelde als antwoord: 'tekenen'. Met wat spulletjes die ik in huis had, ben ik dat onmiddellijk gaan doen. Korte tijd later heb ik doeken en verf gekocht en ben gaan schilderen. Abstract. Ik wil wat ik voel schilderen, het licht betrappen en op het doek bewaren. Ik doe iets waar mijn vader nooit aan toe is gekomen: een schilder worden.'
Zijn vader was typograaf. 'Hij had iets met vormgeving en maakte in zijn vrije tijd houtsnedes. Ome Loos uit Meppel was een visserschilder: kotters, stoomboten, taferelen in de oude haven, de grachten.' Het schilderen zit dus in de familie.

Dit jaar exposeerde hij in het Fries Museum in Leeuwarden. Herman van Veen las de gedichten van Tsead Bruinja en vond ze geweldig. Ze kwamen met elkaar in contact en de expositie was er het gevolg van. 'Alsof je het licht vangt' was een expositie van Herman met veertien grote schilderijen, gebaseerd op even zoveel gedichten van Tsead Bruinja.
Veertien andere schilderijen heeft hij opgedragen aan even zoveel soldaten die in de loopgraven tijdens WO l sneuvelden. Deze schilderijen hangen momenteel in het West-vlaamse Ieper. Hij liet zich inspireren door het lied Duizend Soldaten van zijn vriend Willem Vermandere. Van Veen maakte abstracte, donkere schilderijen die de namen van gesneuvelde soldaten dragen. 'Ik plukte die namen willekeurig van verschillende begraafplaatsen.' De schilderijen worden in de beleving van Herman van Veen en naar hij hoopt ook van de bezoekers aan de expositie eigenlijk nieuwe grafstenen. 'Hun namen zijn weer op de lippen van vele mensen gebracht.' De tentoonstelling 'Voor alles wat in de mens zal rouwen' is nog tot en met 16 november in de westervleugel van de Lakenhallen in leper te zien.


Rechten


De veelzijdige artiest, de entertainer en dichter, die ook zingt en viool speelt, boeken schrijft, componeert, regisseert, acteert en nu ook schilder is, is verder vooral activist voor de Rechten van het Kind. Na een verzoek van Unicef Nederland schreef Herman van Veen in 1976 een theatervoorstelling over de moedige eend Alfred Jodocus Kwak. Van deze voorstelling werd in 1979 een prentenboek uitgebracht en in 1987 werd Alfred J. Kwak een stripfiguur. Van Veen was jarenlang vrijwilliger, bestuurslid en welwillendheids-ambassadeur voor Unicef Nederland. Tevens stichtte hij verschillende organisaties, waaronder de Stichting Colombine en de Herman van Veen Foundation. Deze organisaties zet-ten zich in en vragen aandacht voor de Rechten van het Kind.

'De kinderen hebben geen stem in hun rechtenpositie. Die stem moeten wij ze geven. Door middel van kleinschalige projecten in binnen- en buitenland geven wij deze rechten handen en voeten. Dat doen we onder het motto 'Als het de kinderen goed gaat, gaat het de wereld goed'. We helpen kinderen en brengen onrecht onder de aandacht. Om dat zo goed mogelijk te blijven doen, zijn we op zoek naar mensen en, bedrijven die ons daarbij willen helpen.'


Soweto


De Herman van Veen Foundation bouwt bijvoorbeeld een theater in Soweto, Zuid-Afrika. Het wordt een buurt-kunstencentrum, The Miracle, waar de mensen hun verhaal kunnen spelen, zingen en dansen. Men kan de mensen in Soweto helpen door een stoel in de zaal van The Miraele te kopen. Soweto bij Johannesburg heeft ruim 5 miljoen inwo-ners en is het grootste township in Zuid-Afrika. Soweto heeft verschillende gevangenissen, maar geen enkel theater.
Na de ineenstorting van het Apartheidsregime reisde hij voor het eerst naar Zuid-Afrika. Op uitnodiging van Nelson Mandela zelf. In 1980 had Herman van Veen een gedicht gemaakt over de gevangenis waarin Mandela opgesloten zat. Een lied over verantwoordelijkheid, waarin Van Veen benadrukt dat ook de vrouw van de architect van de gevangenis verantwoordelijkheid droeg voor het lot van Mandela.
Nelson Mandela had het gedicht gelezen en wilde in contact komen met de Nederlandse dichter/zanger. 'Ik landde in Kaapstad en stapte met mijn vioolkist in de hand uit het vliegtuig. Op het vliegveld stond een groot koor. Ik dacht dat er vast een belangrijk man in het vliegtuig moest zitten op wie het koor stond te wachten. Opeens zag ik dat de koorleden allemaal een T-shirt droegen met het opschrift 'Welcome Herman van Veen' en ze begonnen voor mij te zingen. Voor mij! Ik trad er op vóór de Mandela Foundation in een stadion met 24.000 mensen.'


Ankers


'De afgelopen tien jaar doe ik jaarlijks een tour, speel in theaters, maar ook in townships. In de theaters zit er veel wit in de zaal, in de townships speel ik voor zwart publiek. Het land kent fenomenale sociale problemen. Aids woekert voort, Zuid-Afrika is een toevluchtsoord voor heel veel vluchtelingen en de criminaliteit is gigantisch. Ik heb meegemaakt dat in de hotelkamer onder me iemand werd vermoord. Ik maakte aanstalten om erheen te gaan, om te kijken of ik kon helpen, maar ik werd tegengehouden.'
'Het is een zeer confronterend land, maar ik heb er inmiddels zoveel ankers via mijn werk en via onze stichtingen, en veel vrienden. Ik denk dat het WK voetbal in 2012 een belangrijke factor wordt in de verdere ontwikkeling van het land, want Zuid-Afrika heeft ongekende mogelijkheden.'

Politiek komt nooit direct in zijn voorstellingen aan de orde. Wel zijdelings, in een lied, een terloopse opmerking. Op het toneel is hij de entertainer die vertelt over dingen die hem aan het hart gaan. 'Ik probeer het politieke met het persoonlijke te verweven.' Buiten het theater is hij de activist. 'Ik ben een krantenlezer en kom tijdens mijn tournees in de steden. Ik zie wat er gebeurt.' Hij denkt dat de politieke elite zich te veel heeft opgesloten en te ver verwijderd is geraakt van het volk om een dialoog aan te gaan met de kiezers. 'De extremen hebben daarvan gebruik gemaakt en een forum gekregen. Maar dat is ontstaan door de apathie van de conventionele partijen. Het is een uiterst gevaarlijke ontwikkeling die leidt tot politiek opportunisme, waarbinnen NSB-ers-taal gebezigd wordt. Echt, het is alarmfase één.'
Herman van Veen hekelt het allochtonendebat dat bepaalde politici doorlopend voeren. 'Multicultureel samenleven is toch in iedere stad altijd vanzelfsprekend geweest.' Hij is zelf een product van culturele symbiose. Zijn moeder is van Joodse komaf en in de familiegeschiedenis komen Hugenoten voor die afkomstig waren uit Noord-Frankrijk. Ook economische motieven om het geluk hogerop te zoeken zijn volgens hem respectabel. 'Het is legitiem dat mensen welvaart zoeken. Onze bevolking is een cocktail van alle mogelijke nationaliteiten; Molukkers, Vietnamezen, Hongaren, Portugezen, Spanjaarden, Polen, noem maar op. Een melting pot. Zo hoort het ook te zijn.'


Jonger


Herman van Veen is 63, maar hij wordt in zijn spel steeds jonger. Hij toont tijdens zijn Nederlandse tournee andermaal zijn grote veelzijdigheid. Prachtige muziek, intrigerende poëtische teksten, rasartiesten in zijn nabijheid met gitariste Edith Leerkes, violiste Jannemien Cnossen en de vertrouwde Erik van der Wurff aan de vleugel. Het Harlekijn Danstheater is er zaterdagavond in Ogterop ook bij.
Van Veen en Van der Wurff werken al veertig jaar nauw samen. De bebaarde vriend speelt ook percussie en gaat zelfs languit op het toneel liggen om de grote bas te bespelen. Dat zijn van die momenten waarop een ogenschijnlijke chaos de voorstelling juist familiair en intiem maakt. Muzikale invallen lijken ter plekke verzonnen, maar alle bewegingen, de danspasjes, de gekke ingevingen zijn het resultaat van een indringende samenwerking en jarenlange ervaring.

De speelse, vaak terloops rondgestrooide filosofietjes, de levensverhalen in plat-Utrechts, ze zorgen voor een afwisseling en een muzikale diversiteit die van de voorstelling een belevenis maakt. Hij heeft dit jaar concerten gegeven in Parijs. Van de zomer deed hij een aantal festivals aan in Duitsland, Zwitserland en Frankrijk en tussendoor schilderde hij veel. Herman van Veen is net terug van een festival in Nantes. 'En nu ben ik bezig aan Meppel te werken, aan een verhaal over oom Henk.' Over zijn logeervakanties 's zomers in Meppel en in het waterrijke Wanneperveen. In zijn ruim 40-jarige loopbaan is de wereld veranderd. Hij zingt, dicht en schildert en levert ook als privé-persoon een bijdrage aan de vrede, aan de rechten van kinderen en in hogere zin om de zinloosheid van oorlogen onder de aandacht te brengen. Hij slaat bruggen tussen bevolkingsgroepen. De entertainer is er om mensen te vermaken. 'Ik ben géén cabaretier. Ik zing wat ik leef.' De activist Van Veen heeft naar zijn overtuiging een 'burgerplicht' om op te komen voor kinderen in de wereld. 'Als politici de kinderrechtenzaak waarborgen, zouden we een heel andere wereld hebben.'