EV schreef 27 mei 2003 in Zone 09 (B)

"IK BEN EEN CLOWN, GEEN POLITICUS"



Het gebeurt niet zo vaak dat een Nederlandse cabaretier de weg naar de Gentse theaterzalen vindt, maar met Herman van Veen in de Capitole is het zover. Met de theatershow Andere namen en het pas verschenen boek In Vogelvlucht blikt de 58-jarige bard terug op zijn jeugd. Tegelijk brengt hij een ode aan zijn helden, en die blijken stuk voor stuk van onder de Moerdijk afkomstig.

Andere namen verscheen vorig jaar als cd. Krijgen we die nummers ook tijdens je gelijknamige show te horen?
Herman van Veen: 'Een aantal wel. De cd ontstond in voor mij ingewikkelde tijden. Mijn beide ouders waren pas overleden, en tegelijk werd mijn kleinzoon geboren. Dood en leven liepen in elkaar over. Ik kon plots niet meer zeggen: 'lieve papa, lieve mama', en moest ineens een kleinzoon begroeten die ik nog niet kende. Dat zijn nieuwe woorden en ervaringen. Vandaar de titel Andere Namen. Maar als een cd verschijnt, heb je het schrijven en zingen al achter de rug. Vandaag ben ik alweer een fase verder en zoveel ervaringen rijker. Maar allicht behoud ik in de show enkele nummers van de cd, die ik van een adequate uitleg voorzie.'

Op die cd staan nummers van Arno Hintjens en Willem Vermandere. Eerder zong je ook al Jacques Brel. Wat heb je met Belgen?
Van Veen: 'Ik ken dit land. Ik woon er, mijn vrouw is een Waalse. Willem Vermandere ken ik al heel lang, net als Wannes Van de Velde. Het zijn generatiegenoten met wie ik een grote verwantschap voel in hun sociale benadering van de samenleving. Ze staan dicht bij de beeldende kunsten, maar het zijn muzikanten en volkszangers. Ik beschouw ze als mijn broers in het vak. Dat is Brei in zekere zin ook, maar hij is al 25 jaar dood en voor mij een van de grote aanleidingen om in dit vak te stappen. Ik ben daar nog steeds van onder de indruk. Telkens ik hem hoor, maakt hij me weer sprakeloos. Over Ramses Shaffy heb ik eens gezegd dat hij een lichtje in mijn hart heeft aangestoken. Al die mensen zijn in grote mate verantwoordelijk voor mijn geluk, dus dat zing ik graag uit.'

Ooit Brei zien zingen?
Van Veen: 'Helaas niet. Ik ben wel eens naar Knokke gefietst, omdat ik wist dat hij daar in het casino speelde, maar ik kon geen kaartje betalen. Ik was zeventien, en het zien van de poster vond ik al indrukwekkend genoeg.'

LEVERWORST EN JENEVER

Welke affiniteit heb je met Arno?
Van Veen: 'Hij is zelf een levend kunstwerk, een brok levende kunst. Hij is een vuur dat brandt en brult en zingt en geeft. Ik zing in vertaling zijn Les yeux de ma mère, dat hij in alle mogelijke vormen heeft gezongen: als bal-lad, als rocksong... Hij geeft niet om de vorm, hij zingt zoals hij het op dat moment voelt. Een fantastisch mooi lied, op mijn lijf geschreven. Alleen, ik moet het in de verleden tijd zingen en hij kan het in het nu brengen. Dat soort kerels is voor mij een troost. Daar zijn er veel te weinig van.'

Andere Namen blikt terug op je jeugd. 'De sfeer van toen bepaalt het nu', zei je ooit. 'Geef mij maar een stukje leverworst an een jenever en ik voel me op mijn gemak, want dat doet me denken aan mijn vader.'
Van Veen: 'Door de jaren heen heb ik geleerd dat er weinig origineels in ons schuilt. We zijn een samenloop van genetische omstandigheden en de oorzaken daarvan herken ik almaar beter. Ik voel feilloos aan wanneer mijn moeder of mijn vader in mij spreekt. Ik merk dat veel genoegens van mijn vader ook de mijne zijn. Veel geluk ligt in de herinnering. Ik heb die leverworst als metafoor gebruikt. Leverworst betekende dat er geld was en dat gaf rust. Worst met jenever betekende dat er iets te vieren viel: euforie, het einde van de week, het salaris was er, mijn vader was vrolijk omdat hij wist dat hij een dag vrij had. Dat geluksgevoel hangt voor mij nog aan dat stukje leverworst. Dat zijn gewoon vlezige herinneringen aan rust, geluk, veiligheid. Ik had een magnifieke vader, echt een vader. Waarom logeer ik graag in dit hotel? Dat heeft te maken met de zorgvuldig glimmende vloeren en de hoogglansverf op de ramen. Dat lijkt op iets dat ik herken. Bij ons thuis glom het ook zo, de vloer glom en alles was schoon, in de betekenis van gekuist, zoals jullie dat zeggen.'

Je zet je in voor de rechten van het kind, onder meer met het door jou geregisseerde stuk First Lady.
Van Veen:' Ook dat heeft met herinnering te maken. Ik zou hier niet zitten als de Canadezen Nederland niet hadden bevrijd. Hun naoorlogs brood heb ik tot de laatste kruimel opgepeuzeld en dat heeft me gered. We zijn opgevoed met die enorme schaarste. Ik kan me de eerste krop sla herinneren, ook de eerste tomaten waren een gebeurtenis.Daaraan heb ik mijn leven te danken en voel me schatplichtig. Op mijn zestiende gaf ik me op als vrijwilliger bij Unicef. Ik vond dat ik naast studie en beroep iets moest doen. De rechten van het kind moeten worden beschermd, want kinderen zijn onze toekomst. De wereld heeft die rechten in veel punten gegoten en alle wereldleiders hebben die mee ondertekend als prioriteit nummer één, hoogste noodzaak, (boos) En vervolgens worden die rechten met voeten getreden, wereldwijd! Vorig jaar zijn 160.000 mensen in zuidelijk Afrika aan aids overleden, waaronder veel kinderen. Dat staat in geen enkele verhouding tot de ellende die Saddam Hoessein aanrichtte. Aids is een horror van ongekende orde. Maar daar zijn geen oliebronnen. Kinderen zijn altijd 'het kind van de rekening'. Een schrijnend gezegde, maar helaas waar. Enkel de rekening heeft hier de grootste prioriteit.'(EV|