Joke Dame schreef 24 december 2004 in het Utrechts Nieuwsblad


Rastalent zonder muzikale grenzen


Muzikale kroegcontacten en onverwachte mystery guests op Kamermuziekfestival Janine Jansen


Vorig jaar was het debuterende Internationaal Kamermuziekfestival Utrecht in Muziekcentrum Vredenburg een doorslaand succes. Geen wonder dat dit jaar de tweede editie van dit festival plaatsvindt (26 t/m 29 dec). Artistiek leider Janine Jansen heeft opnieuw een groep dierbare muziekvrienden verzameld rond een gevarieerd kamermuziekprogramma. En net als de violiste zelf behoren de vrienden van Jansen tot de muzikale top.

Ja, er is een mystery guest. Zal ik het zeggen? Ik weet eigenlijk niet of het mag... maar het is zo leuk..." Janine Jansen (26) zit zich te verkneukelen. Het gaat over de Fancy Fiddlers in het programma van het Internationaal Kamermuziekfestival Utrecht, waarvan zij voor het tweede jaar de artistiek leider is. De jonge fiddlers worden aangevoerd door hun viooldocente Coosje Wijzenbeek, onder wier hoede Janine jaren geleden zelf ook het podium beklom. "Ik heb vorig jaar een concertje met ze gedaan en ik ben natuurlijk wel gewend om een ensemble te leiden, maar kinderen, dat is iets heel anders. Als je ziet hoe Coosje met ze omgaat, zó geweldig. Dat zag ik toen ik zelf kind was natuurlijk niet. Ik wilde graag dat zij kwamen spelen met een special guest, en die mysterieuze gast... nou vooruit, heb je een primeur, is ... Herman van Veen."

Herman van Veen woont net als zij in Soest, maar ze kende hem niet. Wel fietste ze vaak langs het huis waar ze hem wist te wonen en dacht dan ze: "Kijk, daar woont die beroemde zanger die ook viool speelt." Toen ze hem vroeg voor haar kamer-muziekfestival was hij meteen enthousiast, maar hij had een tegen-verzoek. Moest zij komen spelen op het galabenefietconcert Music for ME, voor mensen in het Midden-Oos-ten die door oorlogen en armoede verstoken blijven van muziek. "Daar heb ik met hem gespeeld, en ik kan niet anders zeggen, het was echt heel bijzonder." Ze trekt geen muzikale grenzen als het gaat om samenspelen. Je zou zeggen, of ze nou speelt met Trijntje Oosterhuis, Carel Kraayenhof, Herman van Veen of het Koninklijk Concertgebouworkest, het is haar om het even, maar zo is het natuurlijk ook weer niet.

Deze maand debuteerde ze bij het Amsterdamse toporkest en meteen met twee concerten: het vioolconcert van Britten en het tweede van Prokofjev. Britten is haar absolute favoriet en in de onderhandelingen met het orkest had ze daar ook om gevraagd, toch werd het eerst Prokofjev. Ook mooi. Maar toen er ruimte bleek voor nóg een concert, een week eerder, kwam er die gehoopte uitnodiging voor Britten. Het was een droomdebuut. De pers schreef unaniem lovend - noemde haar 'een sierlijk roofdier met zeldzame muzikale gretigheid' - en het koninklijke orkest voegde zich bij het juichende publiek en liet de strijkstokken op de snaren dansen.

Britten, waarom Britten?

Jansen: "Ik wil niet alleen romantisch repertoire spelen, of barok waarmee ik ben opgegroeid, maar ook twintigste-eeuws repertoire. Als ik aan Britten denk dan zijn het vooral de laatste drie minuten, die zijn hemels."
Hoezo hemels?

Aarzelende stilte. "Adembenemend ... het is..." Ze zoekt naar woorden. Maakt een gebaar van 'je weet toch dat daar geen taal voor is', maar weet dan toch: "Je krijgt een brok in je keel bij het einde en dan kan 'r niks meer komen. Het publiek reageert ook met stilte en die durf je dan bijna niet meer te verbreken. Als die sfeer blijft hangen, dat vind ik zó mooi."

De plannen voor het nieuwe jaar liggen ook al grotendeels vast. In febru-iri speelt ze het vioolconcert van Sartók in Kuala Lumpur. Hoe gaat dat met zo'n hittegevoelige viool - -een Stradivarius - in een tropisch land?
"Dat is lastig, het instrument reageert dan anders." Ze kijkt thea-raal benauwd, wat het gaat wel eens mis. Zoals van de zomer in Japan. Ze arriveerde de dag van het concert in het land met zijn extreem hoge vochtigheid. "Een uur voor het concert stem ik mijn viool en knak!; breekt de G-sleutel, de stemschroefvan de G-snaar. Er stak nog maar een heel klein stukje uit. Het was zondag, een uur voor het concert en ik dacht: oké, nu kan ik niks meer. Waarschijnlijk omdat ik zo moe was, bleef ik er vrij kalm onder. Maar in de grote concerthal zat een klein vioolwinkeltje, waar van die knaloranje moderne violen hingen. Puur toevallig paste een van die stemschroeven. Het was nog een heel gedoe eerst om die oude schroef eruit te krijgen. Ze probeerden het eerst met een tang en ik was doodsbenauwd dat die hele hals eraf zou breken, uiteindelijk moesten ze boren. Dat kan je dus overkomen met die klimaatwisselingen. Die nieuwe schroef zit er trouwens nog in."

Ze woont nog steeds in Soest, maar met haar vriend, violist Julian Rachlin, huurt ze sinds kort een appartenment in Wenen, "op een superlocatie, twee minuten lopen van de Opera". Uit Wenen kent ze ook een aantal van de 'muzikale vrienden' die in haar Utrechtse Kamermuziek-festival optreden. ,,In Wenen bestaat al zo'n 25 jaar de Broadway Pianobar waar allerlei grootheden langsgekomen. Leonard Bernstein, Pavarotti, Udo Jürgens. Julian speelt daar ook al zo'n jaar of acht, het is zo'n beetje zijn huiskamer. Als we daar zijn maken we kamermuziek, soms tot 's ochtends vroeg, en daar heb ik bij voorbeeld pianist Stefan Vladar ontmoet en cellist Thomas Carroll. Ja, noem het maar kroegcon-tacten." Het klinkt alsof ze al is ingeburgerd in Wenen. "Nou ... ik ben door Julian van die stad gaan houden, maar ik hou voorlopig m'n woning in Soest wel aan."

En nog 's wat. Kan ze 't ons uitleggen? Er is zo'n opmerkelijke opmars van jonge vlotte vrouwen, virtuoze violistes es sterk muzikale podiumpersoonlijkheden - Hilary Hahn, Julia Fischer, Rachel Podgers, zijzelf. Uitdagende blik: ..Leuk toch?" Zeker, maar waar komen ze vandaan? Verbaasde blik. Is er soms een geheim verbond? "Wat dacht je!" Jansen schatert haar volle lach. "Maar die primeur krijg je pas volgend jaar."