Ruud Buurman schreef 20 juli 2001 in De Twentsche Courant Tubantia

‘En dan zal het beledigend zijn, wat dan nog?‘

Henk Westbroek in Nazi-uniform op ‘Utrechtse Nachtwacht‘


UTRECHT
Ter ere van het tienjarig bestaan van het reizende theaterfestival De Parade hebben kunstschilders Aldert Mantje en Henk Schiffmacher schuttersportretten gemaakt van elke stad waar De Parade elk jaar gastvrijheid geniet. Gisteravond opende De Parade in het Utrechtse Park Nieuweroord en daar werd ook het pittige Utrechtse schuttersportret onthuld.

‘t Is een beetje vlerkerig met een stevige dosis sarcasme. „Maar wel met een boodschap!”, zo verzekeren Henk Schiffmacher en Aldert Mantje, de makers van het Utrechtse schuttersportret, dat gisteravond werd onthuld op De Parade in Utrecht. Zeventien Utrechters aan het laatste avondmaal, Big Macs en Franse frietjes. Of iedereen vereerd zal zijn dat hij of zij door de kunstenaars is vereeuwigd, mag worden betwijfeld. De manier waarop enkelen staan afgebeeld op de ‘Utrechtse Nachtwacht’ kun je moeilijk strelend noemen. Met als absolute blikvanger aan de rechterzijde van het doek, Henk Westbroek in een Nazi-uniform.

Zó kijken een Amsterdamse tatoeagekunstenaar en een kunstschilder dus tegen verleden en heden van de stad aan. Een stad die van oudsher een religieus bolwerk is, maar ook het bolwerk van Anton Mussert, voorman van de NSB. De stad van het Nederlands Filmfestival, maar tegelijkertijd van Rijk de Gooyer, die zijn Gouden Kalf weggooit.

Een stad van kunstenaars en topsporters ook. Van Rietveld, Van Veen, Birza, Escher, Koch, Nijntje en van Geesink en Van Basten. „Hele interessante stad, vol conflicten die je op zo‘n doek tot uiting kunt brengen,” zeggen beide makers in hun tijdelijke atelier in Amsterdam, waar ze ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het reizende theaterfestival De Parade schuttersportretten van de vier gaststeden maakten.

Mantje kreeg van De Parade de opdracht voor de vier portretten en haalde Schiffmacher erbij. De tatoekoning van Nederland maakt al jaren geen plaatjes op armen, benen en ruggen meer, maar heeft zich op de schilderkunst gestort. „Ik werd er chagrijnig van, al die misantropen op die stoel die je de oren van de kop kletsten over hun kinderen, scheidingen. Ze zaten ook nooit stil. En al die meiden die achter me aan zaten. Ik werd gewoon misbruikt.

Nee, ik heb nu een rustige relatie en ik loop het liefst vier keer in de week door het Rijksmuseum of over de Veluwe. Of ik zit de hele dag met de kwast in mijn handen,” schatert Schiffmacher.

Foto‘s van de af te beelden Utrechters hangen aan de muren. Rudolph Hess, de plaatsvervanger van Adolf Hitler, hangt naast Henk Westbroek. Op het doek is een samensmelting te zien van die twee, Westbroek in het uniform van Hess, het hakenkruis op de arm is vervangen door het McDonalds-logo. Anton Mussert zit op de voorgrond hamburgers te bakken op een Krupp-barbecuetje. „We hebben een hoop vrijheid genomen, maar beledigend is het toch niet?”, vraagt Mantje.

Schiffmacher maakt zich niet druk om de reacties uit de Leefbaar Utrecht- en Westbroekhoek. „En dan zal het beledigend zijn, wat dan nog?

Westbroek in Nazi-uniform, nou én? Het is een volksmenner met een eigen radioprogramma. Hij beuzelt maar aan, roept maar wat. Dat ze daar in Utrecht plat voor gaan is voor ons onbegrijpelijk. Daarom zijn we daar satirisch mee aan de slag gegaan. En of Westbroek beledigd is, zal me worst zijn.’’ Mantje: „Kunnen we later nog zeggen tegen onze kleinkinderen: Kijk, deze meneer is nu de de baas van Nederland geworden, die heeft opa nog geschilderd. Toen heeft opa nog geroepen dat-ie niet deugde en nu zitten we met de brokken.’‘

Het schilderij van vijf bij twee meter is naar het voorbeeld van Het Laatste Avondmaal van Philippe de Champaigne uit 1652 opgezet. Want niet alleen Leonardo da Vinci heeft die gebeurtenis uit het leven van Christus en zijn apostelen vastgelegd. De Champaignes voorbeeld is wat minder statisch, de avondmaalgangers zitten wat rommeliger rond de tafel. Mantje: „We hebben voor deze setting gekozen om het religieuze karakter van de stad aan te geven. En dat we de Christusfiguur het hoofd van Nijntje hebben gegeven is een ode aan Dick Bruna. Bovendien: voor kinderen over de hele wereld is dat konijn het eerste waarmee ze kennis maken als ze een boekje in de hand krijgen. Een soort kinderbijbel. Nijntje is toch een beetje Jezus voor ze, dus zo gek is het niet.”

De zeventien hoofdrolspelers op het schuttersportret zijn met zorg gekozen, absoluut. „Je gaat op de Albert Cuyp in Amsterdam staan en roept ‘Utrecht’.

Dan krijg je vijftig keer Van Basten, vijftig keer Geesink, een hoop Herman van Veen, Rietveld en een hoop Vonhoff. Die laatste staat toch symbool voor de politiek in Utrecht, meer dan Opstelten of Vos. En Sjarel Ex, directeur van het Centraal Museum, staat er ook op, al komt-ie uit Amsterdam. Die hebben we zelf gekozen, net als Pyke Koch, Sylvia Kristel, Penny de Jager, kunstenaar Rob Birza en de tekenaar Peter Vos. Het gaat natuurlijk om mensen die historisch iets hebben betekent of nog steeds betekenen voor de stad.’‘

Het Utrechtse schuttersportret zou, samen met die van Rotterdam en Den Haag, op De Parade te zien zijn in het Light Building, een mobiel museum bestaande uit drieduizend kratten. Maar dat is deze week in Den Haag, tijdens de afbraak, zwaar beschadigd. Deze week werd bekend dat de stukken kunnen worden ondergebracht in de ‘Inktpot’, in het hoofdgebouw van de NS. Dit gebouw grenst aan het terrein waar het festival zich afspeelt. De schilderijen met portretten van markante mensen uit de steden die De Parade aandoet, zijn daar vanaf maandag te zien.