Rob Gollin schreef 17 maart 2006 in de Volkskrant


Lyriek opmaat

"Trouw blijven aan de strekking"


Schrijvers en muziek - het Boekenweekthema komt samen in de teksten van opera's, musicals en popmuziek. Vertalers breken er hun hoofd over: hoe behoud je de muzikaliteit? Vandaag: Rob Chrispijn over Suzanne van Leonard Cohen.
Suzanne is in het Engels een tweeklank. Soezen. In het Nederlands zijn er drie lettergrepen. Suzannuh. Rob Chrispijn, tekstschrijver, heeft nog een andere meisjesnaam geprobeerd, maar hij hoorde het direct: dat klinkt nergens naar. En het was juist wel mooi. dat metrum van Su-zan-nuh. vloeiend overlopend in 'neemt je mee'.

Suzanne zou in Nederland en Vlaanderen in de uitvoering van Herman van Veen het origineel van Leonard Cohen in bekendheid ver overstijgen. Het is volgens de overlevering voorgekomen dat een diskjockey op de ra dio de zaken omkeerde: u hoorde zojuist Suzanne, later nog eens gecoverd door Leonard Cohen. Maar het was ook het nummer dat Van Veen met het stempel van de zwever opzadelde: wie snapte nou dat je wel met haar wilde meegaan, samen naar de overkant, en dat je haar wel vertrouwen moet, want zij houdt al jouw gedachten in haar hand? Chrispijn, 61, trof het nummer aan op een elpee van de Amerikaanse folkzangeres Judy Collins. Music and lyrics: L. Cohen. Hem onbekend. Maar wat een mooi liedje. Dat geheimzinnige. Die romantiek. Het was over de helft van de jaren zestig, en Chrispijn vertaalde voor zijn plezier songteksten toen hij als analist werkte op het Histologisch Laboratorium in Amsterdam - een plek waarvan hij bij eerste binnenkomst al wist dat hij er zo snel mogelijk weer weg moest.

Via een producer van Polydor belandde een bundeltje vertalingen bij Herman van Veen, die al onder de indruk was van Cohens Suzanne. Toen Chrispijn vernam wie zijn tekst zou gaan uitvoeren, was hij verbaasd. Een cabaretier! Cabaret, daar had hij nou helemaal niks mee. Maar hij kon wel horen dat het klopte, tijdens een voorstelling van Van Veen in de kleine zaal van het Concertgebouw. Het gemak van het zingen vooral, alsof het op dat moment ontstond. Van Veen, vindt Chrispijn, heeft dat al die decennia vast weten te houden.

Hij heeft middagen aan de tekst gewerkt. Chrispijns filosofie: niet per se een Nederlands equivalent voor elke zin proberen te vinden, maar wel trouw blijven aan de strekking van het origineel. Je begint er immers aan uit een zekere bewondering. You can hear the boats go by mag best Duizend schepen gaan voorbij worden, en dat het meisje de ik-figuur tea and oranges voert, dat kunnen heel goed pepermuntjes zijn. Het gaat om het gevoel: dat je met een meisje aan de rivier zit, het IJ of de Amstel in dit geval.
Zelf vindt hij de tekst niet vaag. Iemand gaat een meisje dat een beetje getikt is vertellen dat ze niet de ware voor hem is.
Dat is het verhaal, elk zin is uit te leggen. Maar er mag best wat te raden over blijven. Nederlanders hebben daar moeite mee, weet hij uit ervaring. Maar luister eens naar de Engelse, Schotse en Ierse volksliedjes, daar wordt ook niet alles benoemd.

Nog altijd heeft hij Suzanne niet helemaal losgelaten. Want zij houdt al jouw gedachten in haar hand (And you've touched her perfect body with your mind) is een zin waarover hij nog altijd ontevreden is. Het is wel oké, ze heeft hem door, daar gaat het ook om, maar dat er nog iets beters is te verzinnen dan 'gedachten', dat weet hij zeker. Maar wat in vredesnaam? Rob Gollin

Dit is de derde aflevering van een serie over de Boekenweek. Zie ook www.boekenweek.nl en www.volkskrant.nl/boekenweek.