Soester Courant

Stenen monnik vertelt straks verhalen van De Paltz

Bijzondere grot in ere hersteld

17 feb 2016

Op deze plek besteden we aandacht aan de genomineerden voor de Cultuurstimuleringsprijs: een prijs van de gemeente voor een ontwikkeling, organisatie of persoon die een aanmoediging verdient. Op zondag 8 maart is de uitreiking. Naast het jongerencollectief Brandstof, kunstenaars Nelleke Nieuw- boer en Kim van Veelen, het Do it Yourself Festival 'A Day In The Forest', is het renovatieproject De kluizenaarsgrot, monnik en het doolhof op De Paltz genomineerd. Deze week meer over dit project.


Initiatiefnemer van het eerste uur voor het renovatieproject De kluizenaarsgrot, de monnik en het doolhof is Bert Smit, die zich al twintig jaar met hart en ziel inzet voor het culturele leven van Soest. 'Kunst verbindt, maakt het hoofd leeg, zet aan tot nadenken, kan stemmingen positief omzetten, en als je kunst ook nog eens combineert met natuur, heb je een gouden combinatie. Een stukje 'paradijs op aarde', als het aan mij ligt.'

Heer Raatjes

Landgoed De Paltz heeft voor Smit altijd een aantrekkingskracht gehad. 'Het is zo'n mooie plek, èn ook cultureel kun je er veel mee. Gelukkig zien we daar tegenwoordig steeds meer mooie dingen gebeuren. Maar dat heeft wat tijd nodig gehad.'
Als we een paar sprongen terug in de tijd maken, leert de geschiedenis van de Paltz dat de voor velen bekende heer Raatjes 25 jaar lang het landgoed bestierde. Smit daarover: 'Zijn tijd op het landgoed is van grote waarde geweest. Miljoenen zijn geïnvesteerd. Hij heeft er een 'parel' van gemaakt. Echter, er konden niet veel mensen van genieten. Het park was afgesloten voor het publiek.'

Paltzfestival

Toen het landgoed in handen van de provincie kwam, en het Utrechts Landschap het beheer overnam, was het Smit, die het samen met anderen lukte om er een Paltzfestival te organiseren. 'We hebben het twee jaar gedaan, een geweldig cultureel feest voor kinderen in tenten op het terrein. Het was in die tijd dat me de grot verscholen tussen de bomen opviel. Ik wist toen natuurlijk nog niet wat het was. Tot ik me dichterbij waagde, en in de vervallen grot zelfs een stenen monnik ontdekte. Ik was zo verrast, en ben er totaal op gedoken.'
Smit haalde met anderen het verhaal boven van een jonkheer uit Amsterdam, genaamd Louis Rutgers van Rozenburg, die het landgoed op 5 juli 1872 voor 25.000 gulden kocht. 'Hij ging wonen in de villa, en wilde op zijn land een 'follie', oftewel een aardigheidje om zijn gasten op zijn landgoed te vermaken.
Net als meer gebeurde in die tijd liet hij een grot bouwen, midden in een doolhof van beukenhagen. Wie de grot wist te bereiken, vond erin een stenen monnik met een kruis om zijn nek en een boek op zijn schoot. Het verhaal gaat dat één arm door een scharnier 'beweegbaar' was met een touwtje. Als zijn gasten arriveerden werd door de hovenier de arm bewogen alsof de monnik aan het bladeren was in zijn boek. Ook liet deze Rutgers een waterbak op het dak van de grot zetten. Met een touwtje werd als de gasten binnen waren, een watergordijn neergelaten, zodat ze even gevangen leken. Op de waterbak stond een windharp, die over het hele landgoed een sinister geluid verspreidde,' weet Smits inmiddels te vertellen.

Renoveren

De projectgroep is nu driejaar verder. Inmiddels zijn de benodigde vergunningen binnen, en zijn de plannen in samenwerking met Rijksdienst Cultureel Erfgoed klaar voor renovatie van de plek die door deze partij werd aangeduid als 'zeer zeldzaam en van bijzondere waarde.' De plannen liggen deze periode ter inzage bij de gemeente. Smit: 'Begin april verwachten wij te kunnen starten met de renovatie. Dan zullen eerst 80 bomen van het doolhof die nu 14 meter hoog zijn, worden n weggehaald. Zo'n 3750 zelfde beukenhagen worden vervolgens teruggeplaatst zodat een precies gelijkend doolhof terugkeert. De grot wordt in oude glorie hersteld, met daarin een halfronde bank waarop kinderen en andere bezoekers, als alles af is, door een verteller achter de monnik ' op de hoogte worden gebracht van alle bijzondere historische verhalen van de omgeving. We hopen dat alles begin volgend jaar feestelijk geopend kan worden.'

Verdwenen hoofd

De monnik krijgt weer een hoofd. Die heeft hij al jaren niet meer, ook niet meer in de tijd van Raatjes en niemand weet te vertellen wat ermee gebeurd is. 'Maar de monnik krijgt weer een hoofd, vervaardigd door een kunstenaar, dat enigszins gelijkend zal zijn aan het gelaat van de heer Raatjes. Ik sprak hem nog enkele maanden voor zijn dood in zijn laatste woonplaats in Weert en legde deze vraag voor hem neer. Hij kreeg een traan in zijn ogen. Hij vond het een mooi idee,' aldus Smits.

Nominatie

Een paar weken terug werd de werkgroep die zich bezighoudt met het renovatieproject op De Paltz (daarin zitten naast Smit ook Hans Kruiswijk, Bob van den Hoogen, Paul Reijmer, Ad van de Grift, Paul Vesters en Hans de Goede), verrast door de nominatie voor de Cultuur Stimuleringsprijs. 'Ja, geweldig! We zien het echt als waardering voor het vele werk dat er is verricht. En de aandacht voor het project is natuurlijk mooi,' zegt Smit daarover, 'En als we 'm ook daadwerkelijk winnen hebben we al een mooie bestemming voor de 1000 euro die we dan krijgen. De grot krijgt dan ook weer eén windharp.'