|
Nieuws uit het Landschap Bas van Dijk |
Kluizenaarsgrot op De Paltz in ere hersteld |
aug 2016 |
|
Was de hermitage op landgoed De Paltz, die deze maanden wordt gerestaureerd, de verblijfplaats van een oude, wijze kluizenaar? Werden in het schemerdonker van de grot de grote vraagstukken van het leven doorgrond? 'Waarschijnlijk niet,' legt beleidsmedewerker cultuurhistorie Paul Vesters uit. 'De hermitage is een zogenaamde folly: een creatie met een knipoog.' Hoewel de term 'kluizenaarsgrot' doet vermoeden dat het een plek van meditatie en bezinning was, is de hermitage niet als zodanig bedoeld, legt Vesters uit. 'Al in de zeventiende eeuw zien we dat doolhoven ter vermaak worden aangelegd in tuinen. De doolhof van De Paltz stamt vermoedelijk uit 1883 en is een creatie van tuinarchitect Leonard Springer, die in het middelpunt een hermitage liet bouwen als folly.' Watergordijn Een folly is een bouwwerk dat meer als ornament dient, legt Vesters uit. 'Niet bedoeld voor bewoning of functioneel gebruik dus. In dit geval vormde de kluizenaarsgrot het eindpunt van de doolhof. De hermitage was opgebouwd uit sintels, baksteen en keien die door cement bij elkaar werden gehouden. Op het dak, dat werd gedragen door spoorrails, stond een waterreservoir. Uit dit reservoir vloeide water op het moment dat bezoekers in de grot waren. De bezoeker werd hierdoor gevangen achter een watergordijn. Een windharp bracht een klaaglijk geluid voort. In de grot was bovendien een cementen beeld van een monnik geplaatst. Met zijn ene hand hield hij een kruis bij zijn borst, in zijn andere hand had hij een boek. Het was een bijzondere, bijna geheimzinnige plek.' Vervallen De vervallen hermitage wordt in ere hersteld, nadat vrijwilligers met Utrechts Landschap de handen ineensloegen. 'De hermitage met daarin het beeld van een monnik was nog wel aanwezig, maar zeer vervallen. De monnik was onthoofd en miste zijn boek. Dat boek is in 2014 teruggevonden in een tuin in Soest. Het dak van de grot was gedeeltelijk ingestort, de sintels en bakstenen lagen verspreid om de hermitage heen. Met geld van de provincie, Nationale Postcode Loterij en particuliere fondsen is de restauratie mogelijk gemaakt. Het metselwerk wordt hersteld, de monnik krijgt weer een hoofd en begin 2017 wordt er een doolhof van beukenhaag aangeplant rond de folly. Een bijzonder stuk cultuurhistorie blijft zo behouden. Bovendien biedt het prachtige kansen voor activiteiten. Je kunt er bijvoorbeeld oude verhalen vertellen aan kinderen. Mogelijkheden genoeg.'" Vrijwilliger Bert Smit: 'Ik vroeg met af wat die rare hoop stenen daar deed' Tijdens een Paltzfestival, vier jaar geleden, merkte vrijwilliger Bert Smit een 'rare hoop stenen' op. 'Ik vroeg me af wat die daar deed en ben er naartoe gelopen. Het leek een soort bouwwerk te zijn, met een beeld zonder hoofd erin. Toen ik het ging uitzoeken, bleek het om een kluizenaarsgrot met doolhof te gaan.' Smit stapte enthousiast naar Utrechts Landschap met de vraag of de hermitage voor renovatie in aanmerking kwam. 'Uiteindelijk zijn we samen vier jaar bezig geweest om dat voor elkaarte krijgen. Het is gelukt. Ik kijk uit naar de officiële opening, begin 2017.' Metselaar Gert Appeldoorn: 'Elke plek wordt bijzonder als je het verhaal kent' Als tiener van vijftien jaar stond Gert Appeldoorn al met de troffel in handen. Duizenden muren liet hij in de tientallen jaren daarna verrijzen. Maar ook herrijzen, want de doorgewinterde vakman werd nogal eens gevraagd voor specialistisch restauratiewerk. Een kwestie van goed passen en meten en een beetje inzicht hebben, denkt de bescheiden inwoner van Stoutenburg. Hij vindt het een eer dat hem gevraagd werd de kluizenaarsgrot op De Paltz te renoveren. 'Als metselaar breng ik iets terug wat met gemak weer honderd jaar meegaat. Dat vind ik een mooi idee.' Appeldoorn woont in een boerderijtje naast Kasteel Stoutenburg. Het is gebouwd van de restanten van het oude theehuis en was ooit bestemd voor de weduwe van de boswachter. 'Zo'n verhaal maakt het bijzonder. Deze hermitage heeft ook een verhaal. Als je dat eenmaal kent, wordt de plek vanzelf bijzonder.' Er is niets maatvast aan de zwerfkeien waar de hermitage uit bestaat. 'Maar dat is geen probleem', verzekert Appeldoorn. 'Ik heb een paar oude tekeningen en foto's bestudeerd, de rest is vooral doen. Tien stenen pakken en kijken wat bij elkaar past. Binnen de kaders kan ik vrij werken. Dat maakt het extra leuk om de kluizenaarsgrot in ere te herstellen.' Bas van Dijk |