| de Volkskrant Patrick van den Hanenberg |
Malle fratsen, energie en zweet |
28 mrt 2015 |
|
Hij draait al bijna 50 jaar mee en zijn optredens zijn nog even overrompelend als zijn debuut. Bij de 70ste verjaardag van Herman van Veen verschenen een biografie, een autobiografie en een fotoboek. En dat is heel passend. Als een op hol geslagen veulen tuimelt de net afgestudeerde 22-jarige conservatoriumstudent Herman van Veen in oktober 1967 het podium op in de Singer Concertzaal in Laren. In het razend knappe Harlekijnlied combineert hij maffe fantasiewoorden meteen gedragen aria van de Italiaanse barokcomponist Antonio Caldara. Kort daarna wordt hij in de populaire VARA-televisieshow Mies en Scène door Mies Bouwman aangekondigd als 'de dolle gek met kort, krullerig haar", waarna hij het stoffige volksliedje Drie Schuintamboers nieuw leven in blaast: 'Nee ouwe lul, je mag je dochter houwen Dat theatertalent staat er nog steeds. Ook al hinkstapspringt de inmiddels 70-jarige cabaretier-entertainer niet meer over de stoelleuningen in het theater, grist hij geen tasjes meer uit de handen van de dames in het publiek, loopt hij niet meer in polonaise met het publiek de straat op en laat hij zich niet meer hangend aan het brandscherm omhoog takelen, hij is bijna vijftig jaar later nog net zo overrompelend als bij zijn officiële debuut in 1967. Afgelopen november stond Van Veen voor de vijfhonderdste keer op het podium van Carré, het droompaleis vóór elke Nederlandse artiest. In de Volkskrant noemde de twee generaties jongere Joris Henquet hem 'een onvermoeibaar frisse en krachtige jubilaris.' Maar het succes van Van Veen reikt veel verder dan Lobith. Een carrière in vier talen, van Duitsland, waar hij een schier goddelijke status heeft, naar Zuid-Afrika, Van Parijs tot aan de Verenigde Staten. De krankzinnig lange lijst van boeken, platen, cd's en dvd's beslaat honderden titels, en met zijn creatie Alfred Jodokus Kwak bereikte hij een internationaal miljoenenpubliek. De multi-instrumentalist, zanger, schrijver, clown, cabaretier, filmer, schilder en wereldverbeteraar is (naast André Rieu) misschien wel de enige echte Nederlandse wereldster. Rond zijn zeventigste verjaardag zijn drie boeken verschenen. Een biografie van Emile Schra, een autobiografie in verhalen en gedichten, en een biografisch fotoboek van de Vlaamse fotograaf Herman Selleslags met begeleidende teksten van Van Veen zelf. De boeken overlappen elkaar deels. Wat biograaf Schra helder en zakelijk opschrijft in Herman van Veen komt in luchtiger bewoordingen deels terug in Van Veens Herinnerde dagen, en ook de bijschriften in Het fotoboek Geknipt zijn grotendeels gerecycled. In Herinnerde Dagen gaat de ervaren hergebruiker Van Veen dit keer wel erg ver. Heel veel weten we al uit zijn shows en de vele, eerder verschenen boeken van zijn hand. Maar ja, herhalingen in een net iets andere setting en met net een ander accent is nou eenmaal de Methode Van Veen. Hij maakt eigenlijk nooit een compleet nieuwe show, want 'als mens word je ook niet opeens helemaal nieuw.' We horen oude liedjes en bekende grapjes, aangevuld met nieuw materiaal en reacties op de actualiteit. Zij n engagement vertaalt zich niet in harde grappen over politici, maar meer in subtiele metaforen over de tijdgeest. Daarom werd hij in Nederland een tijdlang als een zijden sok gezien, die zich niet durfde uit te spreken, terwijl hij juist in de DDR grote massa's op de been bracht die steun in zijn woorden vonden. Van Veen heeft zijn handtekening van goedkeuring onder de biografie van Schra gezet, maar dat heeft niet geresulteerd in een hagiografie. We lezen niet alleen over zijn gelukkige jeugd in het warme, rode Utrechtse nest, zijn megasucces, en hoe hij intens bewonderd werd door Wïm Kan (en fel bekritiseerd door de jaloerse Wim Sonneveld), maar ook over de financiële problemen van het bedrijf Harlekijn, de geflopte films, de allergische reactie die hij bij sommigen opwekt, en de tegenslagen om een voet tussen de deur te krijgen op Broadway, waar het amusementstijdschrift Variety Van Veen bij zijn eerste New Yorkse show in 1982 'het beste slaapmiddel sinds de uitvinding van valium' noemde. Maar ook daar is men ten slotte gevallen voor het persoonlijke sentiment, de zalig platte verhalen, de snelle stemmingscontrasten in zijn voorstellingen, de brede muzikaliteit en de uitbundigheid. De malle fratsen, de energie en het zweet van Van Veen worden prachtig in beeld gebracht door fotograaf Herman Selleslags, die daarnaast ook de intense rust, bezinning en concentratie weet te pakken. De grote zwarte vlakken, die vaak meer dan driekwart van de foto beslaan zorgen voor de krachtigste spotlight die deze theatergrootheid verdient Patrick vd Hanenberg |