Perspectief Maria Aarts |
"Alles wat we nodig hebben komt van boven" |
sep 2014 |
| Hij kust zijn vrouw Gaëtane, die net aankomt op landgoed de Paltz. 'We zijn uiterst bevoorrecht om hier te mogen werken', vertelt Herman van Veen op het lommerrijke terras tussen de villa en de bijgebouwen. Jonge kunstenaars krijgen op het landgoed de kans om voorstellingen te geven en zich artistiek te ontwikkelen. De honderd hectare grond zijn omgetoverd tot een indrukwekkend landschap met een beschermde status. Dat deed Van Veen heel geleidelijk en samen met tientallen anderen. 'Elke keer als je iets bereikt in de natuur, zet je als mens een stap verder. Pas als je die stap hebt gezet, ben je klaar voor de volgende vraag.' * Wijsheid 'Mijn vader gebruikte veel metaforen uit de natuur. "Je kunt wel sip zijn lieve jongen," zei hij bijvoorbeeld als ik tobde met mijn gezondheid, "maar het wordt weer lente". Ik zit nu in de winter van mijn leven. Ongelooflijk veel mensen om mij heen verdwijnen: collega's, vrienden, familie en buren. De ouderdom, ik noem het liever slijtage, ramt erin na het pensioen, maar bij iedereen verslijten andere onderdelen. Ook ik heb allerlei mankementjes, maar speel nog altijd 120 voorstellingen per jaar, toer over de hele wereld en voel me onbeperkt. Activiteit stimuleert je hersenen om je lichaam op orde te houden. Stoppen met werken zou voor mij ongezond zijn. Ik denk dat je sowieso beter langzaam kunt afbouwen en alleen als het noodzakelijk is, dan abrupt stoppen. Stapsgewijze pensionering zou in wetten moeten worden geregeld. Zo bezien is het jammer dat de vut en het prepensioen mislukt zijn, want de maatschappij jaagt zichzelf op steeds hogere kosten als ze mensen verplicht tot hun 67e te werken terwijl er een banentekort is en jongeren niet aan de slag komen.' Rechtvaardigheid 'Mijn studie op het conservatorium was ongelooflijk begrotelijk. Om alles te kunnen bekostigen moest mijn vader overwerken. Dat veroorzaakte bij mij een enorme prestatiedruk. Als lesmateriaal had mijn viooldocent een methode ontwikkeld die tweehonderd handgeschreven pagina's omvatte. Om het boek te kunnen gebruiken, moest ik het overschrijven. De andere leerling van de docent kreeg dezelfde opdracht, maar die jongen had blijkbaar geld zat, want hij kopieerde alle pagina's. Een dag later had hij de complete methode! Ik was verbijsterd - en jaloers, want kopiëren kon ik me niet permitteren. Ik was een paar uur bezig om één pagina met de hand over te nemen. Het voorval veroorzaakte een knik in mijn bewustzijn. Op weg naar de uitvinding van mijn eigen noten, vrat het aan de motivatie voor mijn studie. Terwijl ik met mijn prestaties juist mijn vader moest eren vanwege zijn overuren...' Liefde 'Twee jaar later zat mijn vader, trots als een aap, vooraan bij mijn optreden. Op dezelfde rij als Juliana en Bernhard, ik kan het me als de dag van gisteren herinneren. Overwerken hoefde hij ook niet meer. Mijn vader was graficus, maar de drukkerij waar hij werkte werd gereorganiseerd. Zijn ambacht werd geautomatiseerd en daar was hij erg verdrietig over. Ik heb er toen als de bliksem voor gezorgd dat hij bij mijn uitgeverij Harlekijn kon komen werken. Naast muziek en boeken zijn we tijdschriften gaan uitgeven, zodat mijn vader verder kon in zijn vak. Dat ik op mijn negentiende voor mijn ouders kon zorgen, voelde fantastisch! Harlekijn is nu een zelfstandige onderneming. Alle projecten die we hebben opgezet zijn volwassen geworden en ook het Herman van Veen Arts Center groeit en wordt een familieonderneming. Sinds we op landgoed de Paltz zitten, selecteert Gaëtane jonge acteurs en dansers, die ze coacht en begeleidt. Babette (Van Veens oudste dochter, red.) vindt het leuk om hier als gastvrouw mensen rond te leiden. Mijn andere dochter Anne heeft hier al eens een mooie voorstelling gespeeld. En ik heb twee zoons in de firma: één is theatertechnicus, de ander econoom. Alle vier mijn kinderen hebben een groot besef van het belang van de natuur. Toen mijn oudste zoon twee jaar geleden hoorde dat we de Paltz hadden aangekocht, was hij direct enthousiast. Ik had nooit verwacht dat hij zijn baan bij de bank op zou zeggen om het landgoed te komen managen. Het is ongelooflijk mooi om samen met Gaëtane en mijn kinderen buiten te kunnen werken.' Geloof 'Alle zegen komt van boven. Alles wat we nodig hebben komt van boven: warmte, zuurstof, regen. Zo kon God de metafoor worden voor het onbegrepene. Dat is volstrekt plausibel, behalve wanneer mensen beweren dat ze God kennen en in naam van Hem wetten uitvaardigen'. Moed 'Omdat er veel relaties sneuvelen in mijn omgeving, denk ik de laatste tijd weer vaak aan mijn echtscheiding. Het is een van de dingen waarvan ik van tevoren nooit gedacht had dat het mij zou overkomen. Maar op een gegeven ogenblik raak je gefascineerd door de denkwereld van iemand anders en sla je onvermijdelijk een andere weg in. Het is een proces waarop je geen of nauwelijks invloed hebt. De ander heeft dan de keuze om wel of niet mee te gaan. Het is moedig als die kan zeggen: ga die weg maar. Dat getuigt van liefde. Met de moeder van mijn kinderen, heb ik nog altijd een goed contact.' Hoop 'Naast kunstenaar zie ik mezelf als kinderrechtenactivist. Elk kind heeft vijftig rechten, maar die worden overal ter wereld met voeten getreden. Als de mensheid de mogelijkheden van het naleven van kinderrechten zou begrijpen, zou de wereld dramatisch positief veranderen. In mijn begintijd bij Unicef kwam ik vaak verlamd thuis van een reis naar Afrika. Ook al probeerde ik nog zo om mijn ervaringen te registreren als een camera, ik ervoer ze als jonge vader en kon de ellende maar moeilijk uit mijn systeem krijgen. Toch kun je wel degelijk wat bereiken, zelfs in Afrika, maar het gaat stap voor stap. Arme mensen vluchten vooruit in het maken van kinderen, in de hoop dat één van hen straks in staat zal zijn voor hen te zorgen. Als we minder vluchtelingen willen, zullen we met elkaar en de politiek ervoor moeten zorgen dat er geen reden meer is om te vluchten. De oplossingen zijn er, en ook het besef, de wil en de bereidheid. Er kan ongelooflijk veel veranderen. Geef mensen de hulp waar ze om vragen, niet de hulp die jij vanuit je Europese gedachtegoed kunt bedenken. Zo kan een geit een fenomenaal cadeau zijn, en gepensioneerde bakkers kunnen in Afrika mensen brood leren bakken. Er komen steeds meer ontwikkelingsprojecten die mensen niet afhankelijk maken. Zoals het systeem van microkredieten, dat koningin Maxima ondersteunt.' Matigheid 'Als we spelen kan ik de avond ervoor niet zeven glazen wijn drinken en laat naar bed gaan. Optreden is topsport en het vele reizen maakt het extra zwaar. Zo stonden we gisteravond van acht tot half twaalf 's avonds in Berlijn voor een zaal met tweeduizend man. Dat vergt een enorme inspanning, en in de aanloop daarvan moet ik matig zijn. Matigheid ligt besloten in al mijn activiteiten. Want uiteindelijk bereik je alleen je doel als je kleine stappen zet. Ik sprokkel woorden, klanken, beelden. Of ik nu schilder, schrijf of een voorstelling in elkaar zet, er gaat altijd meer weg dan er overblijft. Ik probeer ervaringen zo abstract mogelijk weer te geven, zodat degeen die het resultaat ziet, hoort of leest er een eigen interpretatie aan kan geven. Als een beeldhouwer hak, schaaf en polijst ik tot de essentie over is. Alleen zo kan de beschouwer er zijn persoonlijke ervaringen in kwijt. Die matigheid had ik vroeger niet. Als ik nu iets teruglees denk ik geregeld: nou, nou het kon wel wat minder.' Maria Aarts |