Peter Vantyghem schreef 10 april 2001 in De Standaard

Vliegtuiglading Vlaamse muzikanten bouwt brug in Zuid-Afrika

Vlaamse liedjiesskrywers in musikale uithoek



BRUSSEL
Met een toespraak over vrede en verzoening van Nelson Mandela ging afgelopen weekeind in Oudtshoorn het Klein Karoo Nasionale Kunstefees van start. Tussen 7 en 14 april verzamelt de Afrikaanse familie zich om ,,musiek, lesings, woordkuns en teater'' te horen. Opvallende speler is de Vlaamse Fokus: een honderdtal muzikanten van bij ons die daar de rootsgedachte gaan invullen.



Ze hebben er een vliegtuig mee gevuld: Johan Verminnen, De Nieuwe Snaar, Marc De Bel, Gorki, Raymond Van het Groenewoud, Dirk Van Esbroeck, Trio Dor, de productie Jukebox 2000, en anderen. Samen met lokale chansonnier Johannes Kerkorrel spelen ze deze week alternerend, zeven dagen lang, in de Vlaamse tent. Alles ,,moontlik gemaak met steun van de Vlaamse overheid''

.Niet dat de Vlamingen de grote lokvogels op het Kunstefees zijn. Veeleer is hun plaats te vergelijken met de rol die een rootstent zou spelen op een Belgisch festival. ,,De Afrikaans sprekende muziekfans hebben grote interesse voor de muziek van de as Parijs - Amsterdam - Berlijn. Ze zien die als hun roots,'' zegt Herman Van Veen, de Nederlandse zanger die jaren geleden al in Oudtshoorn zong, en in juni voor de vierde keer in Zuid-Afrika op tournee gaat.

Van Veen noemt het Nasionale Kunstefees lovend ,,een grote kermis van muziek''. Deon Prinsloo, de Afrikaanse manager van Dana Winner, noemt het de grootste samenkomst van topartiesten in Zuid-Afrika. ,,Wellicht een 'apart' festival, ook omdat het de taal van de apartheid spreekt. Zwarten zijn welkom, maar de taal vormt een barrière. Nu, ook andere taalgroepen hebben hun typische muziekfeesten. Voor mij benader je het Kunstefees beter niet vanuit een politieke visie.

''HET Kunstefees moet een plek worden waar de Afrikaanse cultuur een nieuwe, multiculturele dimensie krijgt. Zo ziet alvast de Vlaamse overheid het. Haar engagement draagt sinds kort de naam ,,Zuid-Afrika Doelland''. De acht miljoen frank die het ministerie van Cultuur deze week uitgeeft om Vlaamse zonen uit te zenden, zijn bedoeld als teken van internationale solidariteit.,,We werken samen met Janneke Strijdonck, die al jaren bezig is om met zwarte artiesten daar co-producties op te zetten'', zegt Tineke Van der Eecken, ministerieel raadgever voor samenwerkingsontwikkeling. ,,In die zin willen we projecten steunen die bruggen slaan. De Vlaamse artiesten gaan workshops geven, en daar worden zwarte artiesten uitgenodigd. Hopelijk met blijvende gevolgen.

''Er moet een tweerichtingsverkeer ontstaan, zegt ze verder. ,,We beogen om de blanken daar te bekeren, maar ook zwart-Afrikaanse artiesten toegang te geven tot de markt hier.'' Stef Bos bij voorbeeld, die zijn hart al langer verloor aan Zuid-Afrika en er meermaals optrad, geniet nu van een subsidie van 300.000 frank, waardoor hij hier Zuid-Afrikaanse artiesten kan laten meespelen tijdens zijn tournee.Maar het zal niet gemakkelijk gaan, zegt Herman Van Veen. De grootste van de Nederlandse chansonniers ontving al uitnodigingen om in Zuid-Afrika te gaan spelen voor het cultureel verdrag met Nederland hersteld was (in 1996), maar weigerde toen: ,,Ik had me aangesloten bij de boycot. Maar toen de Nelson Mandela Foundation me uitnodigde, ben ik gegaan. Ik had in 1976 een gedicht geschreven over hem, en toen is een lijntje ontstaan tussen ons.''

VAN Veen was lange tijd verboden gedachtegoed in Zuid-Afrika, omwille van zijn liedje ,,Signalen''. De hele relatie met Nederland werd trouwens grondig verstoord door de culturele boycot tussen 1980 en 1996. Twee generaties schrijvers en zangers bleven ,,buiten spel'', en wellicht is dat de reden waarom je hier al eens hoort dat de Afrikaanse smaak vrij oubollig is, of ten minste sterk gericht op stijlen die voor ons passé zijn. Alsof ze iets in te halen hebben.Is dat de reden waarom ook nu een wat oudere garde Vlamingen uitgestuurd wordt? ,,We wilden expliciet degelijke, meer klassieke artiesten sturen, die bereid waren om samen te werken, en die daar al wat bekend zijn'', zegt Van der Eecken.

,,Het publiek daar heeft een heel natuurlijke interesse voor verhalende muziek'', analyseert Van Veen. ,,Voor teksten die een story vertellen. De traditie van de ballade, van de trouvères. Veel heeft er mee te maken dat het land zo groot is: het verhaal krijgt een andere betekenis als bij ons. Een boek, een lied valt in een ander bed van stilte. Vertellen krijgt een andere dimensie: de verteller trekt met zijn vinger een streep in een oneindige zandvlakte.

''Maar hij erkent het in de jaren van apartheid gezaaide wantrouwen: ,,Het Afrikaans is een eigen taal geworden, en in vele gevallen vindt men het niet aangenaam te denken dat onze talen zusters zijn. De linguïstische parallellen zijn er, maar de geschiedenis is anders. Je moet geweldig op je woorden letten om de relatie met Europa te leggen.''

Het Nasionale Kunstefees mag vooral geen nostalgische plek worden, die het verlangen naar vroeger koestert. Wel een open festival. ,,Dat zal tijd kosten. Nu staan alle deuren open, maar het Afrikaans-Afrikaanse publiek toont weinig belangstelling. Ik heb van nature ook een blank publiek. Maar ik heb workshops gedaan, en ben in een township gaan spelen. Mijn eerste cd was in het Afrikaans, de tweede zong ik in verschillende Afrikaanse talen.''

,,Als Oudtshoorn een multicultureel feest kan worden, zal het fenomenaal zijn'', zegt Van Veen, die met zijn Foundation en Stichting Columbina ook extra-artistieke hulp biedt in de vorm van studiebeurzen en bouwprojecten. Zijn liefde voor Zuid-Afrika wordt een lange ,,story''.

HET grootste succesverhaal van culturele uitwisseling wordt dezer dagen echter in heel andere inkt geschreven. Normaliter had Dana Winner het Nasionale Kunstefees moeten openen, maar die show werd wegens financiële problemen afgelast. Nochtans is Winner een topvedette in Zuid-Afrika. Ze heeft al drie cd's uit, die gemiddeld 80.000 stuks verkochten. Ze verkocht de Sun City Super Bowl uit en wordt naast internationale topsterren als Céline Dion gezet.,,Ze zingt voor een Afrikaans sprekend publiek'', zegt Manager Deon Prinsloo. ,,Dat ziet haar als een queen: alle media schrijven over haar, ze komt in de talkshows, die in Zuid-Afrika heel belangrijk zijn. Waarom ze in het Engels zingt? Waarom zouden we haar Vlaamse albums uitbrengen? Mensen kopen toch niet wat ze niet begrijpen. Maar Dana zet steeds één Vlaams liedje op haar cd's, en een paar Afrikaanse songs. dat wordt zeer geapprecieerd.

''Prinsloo beschouwt het publiek van Oudtshoorn vanop afstand. ,,Voor de Vlaamse artiesten die daar zingen, zie ik een klein publiek. Het is dezelfde situatie als in Vlaanderen: wie hier naar Will Tura gaat, gaat niet naar Laïs. Wie in Zuid-Afrika naar Johannes Kerkorrel luistert, zal wel naar de Vlaamse Fokus gaan. Maar op dat festival komt ook het meer commerciële publiek, zij het in grotere zalen.''

Subsidies heeft Prinsloo nooit gevraagd, en voor economische samenwerking is zijn ,,gouden stem van België'' nooit gepolst. ,,Het bevreemdt me dat zo weinig media erover schrijven. Terwijl Dana overal zegt dat ze uit België komt en vaak de helft van haar interviewtijd over haar land praat. Ze is echt een grote ambassadeur. Van België, ja. Over de apartheid van Vlaanderen en Wallonië weten buiten België zo weinig mensen iets. Men kent vooral België.''