Peter Vantyghem schreef 5 april 2003 in De Standaard (B)

KIJK OP DE WEEK. Wat is echt?

ZE zijn beiden rond de zestig jaar oud. Ze begonnen allebei in de jaren zestig, en ze werden opgevoed door ouders die de tweede wereldoorlog tot in hun diepste wezen doorvoeld hadden. Deze week stonden ze ook allebei, op dezelfde avond in dezelfde Vlaamse stad op de planken voor uitverkochte zalen. Wat hebben Herman Van Veen en Paul McCartney gemeen? Van Veen heeft het in een interview (De Standaard, 8 maart) al uitgelegd. Zonder de droppings van de Canadezen in de oorlog zou hij er niet geweest zijn. Zijn hele leven is daarom ,,een permanent dankjewel''.

Bij McCartney geldt hetzelfde. De man heeft de jongste jaren meer dan genoeg interessante nieuwe songs geschreven, maar een concert van Macca draait om liedjes die jan en alleman kan meezingen. Hij is bovendien een performer die zo vriendelijk is om het publiek toe te spreken in de eigen landstaal. Ook McCartney is, ondanks zijn miljarden en zijn schier legendarische status, nog steeds aan het bedanken.

Dat er niettemin zo'n groot verschil was tussen beide concerten, had niet zozeer met de artiesten te maken. Allebei speelden ze lang, hadden ze goeie muzikanten bij, waren ze de meeste tijd aan het woord, en communiceerden ze met het publiek. Maar bij Van Veen zat je op zijn schoot en bij McCartney zat je naar de televisie te kijken.

De opmars van ,,popmuziek'' sinds de jaren vijftig en zestig ging hand in hand met een aantal andere evoluties. Voornamelijk die van de massamedia en van de technologie. Bij McCartney was het resultaat van die liaison duidelijk te merken aan de multimediashow, maar helaas ook aan de setlist, waarin nieuwe nummers en risico's geen kans kregen.

Het lijkt wel dat hoe groter een artiest wordt, en hoe groter zijn middelen zijn, hoe geringer zijn bewegingsvrijheid wordt. Het is bekend, maar ook ironisch dat sommige artiesten veel creatiever zijn wanneer ze minder geld, middelen en publiek hebben dan wanneer ze dat allemaal niet hebben. Het is pijnlijk dat zo weinigen daar een antwoord op vinden.

Herman Van Veen heeft die andere weg wel gekozen, en het is interessant te bedenken dat hij het van in het begin op zijn eigen voorwaarden deed. Er wordt tegenwoordig veel nagedacht over de relatie tussen platenfirma's en artiesten, maar Van Veen heeft al heel vroeg alles naar zich toe getrokken. Hij geeft zijn eigen platen uit en zijn eigen boeken. En hij heeft een relatie met het publiek opgebouwd in de zalen, niet via de massamedia.

Het resultaat valt dezer dagen te beleven in Antwerpen. Een ontmoeting met de Hollandse semi-legende lijkt een vlucht uit de postmoderne tijd. Geen videoschermen, geen setlist, geen grote foto's, geen hysterie, geen hotdogs en geen peperdure tickets. Wel muziek en poëzie, humor en pijn, entertainment en filosofie, hits en andere liedjes.

Dat levert de vraag op naar wat nu eigenlijk echt is en wat niet. Staat Van Veen buiten de tijd en is McCartney eigentijds? Of kunnen we het andersom zien? Is McCartney een kaartje naar een nostalgisch verleden en is Van Veen de man die volledig mee is?

Wat mij betreft, ik ben een fan van allebei. Ze zijn allebei meesters in hun genre, ze hebben een groot en artistiek en romantisch hart, en hun liedjes fluit je zo mee als je naar het werk gaat. Maar ik geloof geen woord van McCartney op zijn grote podium, en ik hang aan Van Veens lippen om geen woord te missen.

Het probleem is een beetje dat de nostalgische trips, met hun uitvergroting in de media, ervoor zorgen dat vakmanschap en waarheid niet meer zo makkelijk herkend worden en dat ze ook minder dan ooit een criterium zijn. En in zo'n situatie roept men een voetbaltrainer te hulp om Jacques Brel te duiden, kan een belangrijke politicus dezer dagen een culinaire expert zijn, en kunnen filmacteurs sinds kort ook grote jazz-standards zingen.Het is jammer dat Paul McCartney zich niet toonde zoals hij vandaag is, als een gevoelige, intelligente mens die zich zorgen maakt om de wereld. Wat overblijft is een vals gevoel van de goeie, ouwe tijd.


Die al lang vervlogen is.