Ja, hoe omschrijf je Herman van Veen eigenlijk? Muzikant, kleinkunstenaar, artiest, cabaretier, zanger, verteller... Het handige van Herman van Veen is dat je hem eigenlijk niet hoeft te omschrijven, want iedereen kent hem. Toch wilde Eva meer van hem weten. We zochten Van Veen op in Duitsland, waar hij vaak optreedt, en spraken met hem over ouder worden, over zijn drijfveren, over God, over met pensioen gaan en over drie centimeter spierweefsel.
Een winterse avond in het Duitse Dusseldorf. Het podium van schouwburg Die Tonhalle kort na half elf leeg en verlaten. Er liggen nog wat resten van de voorstelling die Herman van Veen die avond heeft gehouden. Papiersnippers, wat teksten en natuurlijk een viool. De zaal is in tegenstelling tot op het podium, nog lang niet leeg. Daar staan honderden Duitsers hun handen rood te klappen, in de hoop dat Herman en zijn vijf muzikanten een toegift komen geven. En dat gebeurt. Niet een keer, niet twee keer, maar vier, vijf of zes maal. Na elke toegift druipt een handjevol bezoekers af, de trouwste fans blijven staan en blijven klappen. Tot na half twaalf.
"Het komt wel voor dat wij na afloop van een voorstelling met z'n allen aan de bar zitten", vertelt een medewerker van Herman van Veen de volgende morgen in de lobby van het Hilton Hotel in Dusseldorf, "en dat we ineens ontdekken dat Herman er nog niet is. Die blijkt dan nog op het podium te staan, met een zoveelste toegift.
"Ik vind het prachtig," vertelt Van Veen zelf later in diezelfde lobby. "Wat wil je nou nog meer dan gewenst te zijn en gewaardeerd te worden?"
Snapt U waarom al die mensen blijven staan?
"Ja dat begrijp ik wel. Ze zien daar zes mensen die vreselijk veel van hun werk houden, die bereid zijn erg hard te werken en die geen blad voor de mond nemen. Natuurlijk, ze kunnen ook zeggen, "het is kwart over elf, we gaan naar huis", maar zo werkt het niet, joh. Het is een geschenk, zo'n avond. Die mensen hebben drie jaar op me gewacht."
U staat nooit stiekem achter de gordijnen te hopen dat ze naar huis gaan?
"Natuurlijk, soms wel. En dan blijf ik wat langer weg. Maar meestal helpt dat niet."
Herman van Veen is geen jongeman meer, hij is inmiddels 56 jaar. Al meer dan dertig jaar trekt hij in Nederland en ver daarbuiten volle zalen. Het lijkt er nog niet op, dat de belangstelling voor Van Veen afneemt. Aan stoppen denkt hij geen moment. "Ik ga door tot dood omval!'
Kunt u niet zonder?
,,Ik denk het niet Ik hou op te bestaan als ik niet meer zou kunnen zingen en musiceren"
En moeten er ook per se mensen naar luisteren?
,,Dat is niet noodzakelijk. Als we repeteren ben ik zeker zo gelukkig. Ik kan me voorstellen dat ik in een herfstige serre strijkkwartetten ga spelen als ik oud ben!'
Is het karakterbedervend, avond aan avond zo veel applaus?
,,Absoluut niet. Alhoewel, die vraag moet ik natuurlijk niet zelf beantwoorden. Vraag het mijn medewerkers, maar ik denk het niet. Applaus is een vorm van waardering en het is een heerlijk moment om even op adem te komen. Het is net of je in de regen staat en daar geniet ik mateloos van. Je hebt gezaaid en je oogst. Wat is daar mis mee?"
Als Van Veen zijn bezoekers vraagt waarom ze blijven komen, vertellen ze hem vaak dat ze zich herkennen in wat hij doet. ,,Ze horen hun eigen gelukjes en verdrietjes langs komen. En we bieden ze troost er is veel troost in ons werk"
Snapt u dat?
,,Ook dat begrijp ik De mensen zien een man van 56, die vader is, grootvader is, minnaar is en die bang genoeg is om te vertellen wat hem werkelijk bezighoudt. Natuurlijk verschilt mijn verhaal in details van hun verhaal maar er is vooral overeenkomst Ik vertel op een humoristische manier over mijn vader, over mijn eerste seksuele ervaring mijn eerste religieuze ervaring. Ik vertel over mijn zorgen en zing in deze voorstelling letterlijk een Kyrie Eleison, een Heer, ontfermt u. Eigenlijk is het een soort dienst, een gestold moment van meditatie. Zo praten mensen erover.
Zou u zichzelf als grappig typeren?
,,Ik ben in alles wat ik doe een clown. Een verwonderd waarnemer. En bij een goede clown is die verwondering waar, die is niet gespeeld. Alleen ben ik wel in staat die verwondering te herhalen. Dat is de acteur in mij!'
Bent u bang dat er ooit geen belangstelling meer voor u zal zijn?
,,In het geheel niet Als het moet, speel ik voor grassprieten. Dan moet ik wel oppassen, want grassprieten draaien met het licht mee. Als ik dan te lang doorga, staan de grassprieten met de rug naar me toe. Maar zelfs dat zou me niet deren"
Van zijn leeftijd heeft Van Veen nog geen last, zegt hij. Wat wel zwaar is, is de verantwoordelijkheid voor de mensen om hem heen. ,,Als ik onder de tram kom, zitten er toch 25 mensen even vreemd uit het raam te kijken. Ik vind dat niet eenvoudig, omdat het afhankelijk is van twee stembanden. Dat is alles bij elkaar drie centimeter spierweefsel. Sommigen mensen werken al 35 jaar op mijn stembanden. Dat is heel zwaar!'
In de voorstelling van gisteravond namen de muzikanten om u heen op een gegeven moment de regie over. Dat is natuurlijk gespeeld, maar is het ook iets waar u bang voor bent?
,,Ik ben daar niet bang voor, maar het is wel de werkelijkheid. Er komen meisjes met veel kleinere kontjes, er komen jongere zangers. Het leven is een aflopende zaak, zeg ik letterlijk in de voorstelling. Ik heb mijn meeste voorstellingen gespeeld. Er zijn steden waar ik nooit meer zal spelen!'
Wat doet dat met u?
,,Ik vind ouder worden schitterend. Door mijn ervaring is het verhaal dat ik te vertellen heb, steeds mooier. Er zijn steeds meer herinneringen. Mijn jongste voorstelling is daarom beter dan alle vorige,
het optreden van gisteren was het allerbeste. Altijd. Ik luister ook niet terug wat ik twintig jaar geleden deed. Ik ben echt iemand van 'de oude bladeren, dat moet aarde worden, daar gaan we seringenboompjes in planten."
Waarom stopt u niet?
,,Waarom zou ik?"
Omdat u een kleinkind heeft, waar u iedere dinsdag op kunt passen.
Met onverholen trots: ,,Dat wordt geregeld. Hij komt bij ons wonen. En natuurlijk, ik zit honderd dagen per jaar in het buitenland, maar de contacten met de familie zijn prima geregeld. Ik snap helemaal niets van mensen die stoppen met werken, die zogenaamd met pensioen gaan. Natuurlijk ben ik ook wel eens moe, maar dan slaap ik een uurtje en dan gaat het weet. Ik kan tegenwoordig ook staande slapen. En, dit mag u niet verder vertellen, ik ben ook wel eens tijdens een voorstelling in slaap gevallen. Gewoon, dat je even wegzakt. Ik blijf soepel door te blijven werken. In mijn voorstelling maak ik er een grapje over. Ik vertel dan dat mijn vrouw tegen mij zegt:
'Moet je nu alweer naar Dusseldorf? Als je zo hard blijf werken, ga ik bij je weg'. Vervolgens zeg ik tegen de zaal: 'Ik zal haar missen" En dat is allemaal echt waar".
U begint hier in Duitsland nog steeds over de Tweede Wereldoorlog. Gisteravond ook weer
,,Daar ben ik uit ontstaan, man! Ik ben geboren in 1945 en tot op de dag van vandaag zit ik midden in de oorlog. Er is een wereldoorlog gaande, en dan heb ik het niet over Afghanistan. Die wereldoorlog heet: apathie. Er gaan op deze wereld iedere dag achtduizend kinderen dood, aan apathie. Als er op CNN vijfduizend Amerikanen doodgaan bij een aanslag, staat de wereld op z'n kop. Maar over die kinderen die buiten het zicht van de camera's sterven, hebben we het niet. Ik vind dat ongelooflijk tragisch!'
En u slaapt in dure Hilton Hotels, die vol zitten met mensen die samen geld genoeg hebben om al die kinderen in leven te houden.
"Moet ik dan lopen naar Berlijn? Ik ga alleen over mezelf. Via een aantal stichtingen gaat een flink deel van mijn inkomen naar goede doelen. Alleen de laatste twintig rijen in het theater zijn voor mezelf. Als die leeg zijn, verdien ik niks. Meer dan ik zelf verdien, gaat naar de ontwikkelingsprojecten. Dat is het evenwicht dat ik heb gevonden. Wat andere mensen doen, is hun zaak. Ik kan mensen niet veranderen, ik kan hoogstens mensen inspireren.'
Waar komt uw verontwaardiging over de apathie vandaan?
,,Ik ben geboren in maart 1945. Als de Canadezen geen blikken met chocola en metworst bij ons in de tuin hadden gegooid, was ik er niet geweest. Als ik chocola proef, is dat nog steeds een geweldige sensatie.
Wie teksten van Herman van Veen kent weet dat daar religieuze aspecten in voor komen. In het liedje 'Susanne' bij voorbeeld, zingt hij over Jezus die over het water liep. Eind vorig jaar heeft hij in Nederland kerstvertellingen gehouden, die verdacht veel leken op de geschiedenis van de geboorte van Jezus. Ooit antwoordde hij op de vraag of hij gelooft:
,,Nee, ik weet. Ik weet van iets waartoe ik behoor Ik weet van iets wat ik vertrouw. Maar wat dat iets is, kan ik niet benoemen. Er is iets wat ik niet begrijp. Ik kniel ervoor. Als ik een hoed had, dan zou ik hem diep afnemen voor het onzichtbare."
Pogingen om greep te krijgen op wat Van Veen precies gelooft of om hem in een hokje te krijgen, mislukken steevast, tot genoegen van Van Veen.
Noemt u zichzelf christen?
,,Mijn opa was prediker in een Pinkstergemeente, hij had het adres van God, hij correspondeerde ook met Hem, bij wijze van spreken. Mijn oma was joods. Mijn vader een socialist die met het christendom niets ophad. En mijn moeder had een overtuiging. Zij wist zeker dat haar leven niet zou aflopen. Zij is na haar overlijden ook naar haar moeder gegaan. En sinds mijn moeder is overleden, heb ik contact met haar. Ik heb contact met een vrouw, mijn moeder, die ik nooit heb gekend. In mijn gedachten is zij een jonge vrouw, van 20,22 jaar".
Dat lijkt me een kwestie van fantasie
,,Ik weet helemaal niet wat fantasie is. Daar heb ik absoluut geen verstand van. Wat er gebeurt als ik contact heb met mijn moeder, is wetenschappelijk volstrekt uit te leggen. Het is genetisch materiaal, dat in mij opgeslagen is. Mijn hersenen projecteren beelden van mijn moeder toen ze twintig was. Sommigen zullen denken dat ik gek ben, maar dat moeten die mensen weten. Dus als je mij vraagt of ik christen ben, dan weet ik dat niet Ik ben in ieder geval erg religieus".
U vindt Jezus fenomenaal...
,,Inderdaad, mijn hele leven al ben ik door Hem gefascineerd. Bij mij in de huiskamer liggen drie bijbels en die liggen er niet voor niets. Een van de drie, een prachtige Statenbijbel, heb ik van mijn vader gekregen, die hem weer van zijn vader had. Dat is voor mij een geweldig geschenk. Hij ligt midden op de tafel, daar kun je niet omheen. Ik zie op tegen het moment dat ik hem weer aan mijn zoon moet geven. In die Bijbel blader ik regelmatig. Als ik inspiratie zoek of als ik een probleem heb. De Bijbel helpt me vooral om op een bepaalde manier te kijken. Als ik nadenk over wat er in New York is gebeurd, lees ik in de Bijbel en ontdek dat wat daar is gebeurd al veel eerder heeft plaatsgevonden. Wij mensen leren niet van het verleden en dus moeten we het telkens opnieuw meemaken. We zouden het kunnen voorkomen. Wat mij in de Bijbel aanspreekt is de verhaalkracht, de kracht van de vertelling en het inzicht van de menselijke ervaring die daaruit spreekt. De Bijbel staat vol paradoxen en tegenstrijdigheden, maar is juist daarom zo interessant. Ik ben geïnteresseerd in de geschiedschrijving van de mens en daar is de Bijbel een belangrijke bron bij. Zoals ik vermoed dat de Koran dat ook is"
Bidt u weleens?
,,Als bidden betekent dat ik mijn dankbaarheid articuleer naar iemand die niet in de kamer is, dan bid ik veel. Ik kan ongelooflijk dankbaar zijn. Of ik wel eens hulp vraag? Ja, maar voordat ik dat doe is het antwoord er al. En het is altijd een glimlach. En eerlijk gezegd bevalt dat me vaak niet, omdat ik niet altijd tot glimlachen in staat ben. Ik moet ook vaak 'sorry' zeggen; dat had ik anders moeten doen, anders moeten zeggen"
Wat zou het ergste zijn dat u kan overkomen?
,,Het ergste wat mij kan overkomen is dat mensen van wie ik houd verdriet of ziektes zouden krijgen. Als er iets met de kinderen zou gebeuren, dat zou ik ondraaglijk vinden. Voor mijzelf heb ik vrede met welke ontwikkeling dan ook. Het is heel moeilijk als je geen invloed kunt hebben op het verdriet van geliefden. Ik ben pas opa geworden. Dat is een heel bijzondere ervaring. Echt dat kind is een zonnestraaltje, waar ik veel objectiever van kan genieten dan van mijn eigen kind. Ik moet er niet aan denken dat er iets met hem gebeurt."
Als u op uw sterfbed ligt, en u maakt de balans op, wat is dan de maatstaf of het de moeite waard is geweest?
Van Veen tuit de lippen, blaast wat adem uit en zegt dan: ,,Een zuchtje. Het heeft geen betekenis. Ik wil wel begraven worden, niet gecremeerd. Ik wil deel uitmaken van de aarde. Maar ik hoef niet herinnerd te worden. Helemaal niet.'
Pittig & Puntig
Wat hebben uw vrienden gemeenschappelijk?
,,Liefde voor muziek."
Wanneer was u het gelukkigst?
,,Bij de geboorte van mijn eerste kind."
Wat is uw grootste deugd?
,,Trouw."
Hoe laat staat u 's morgens op?
,,Te vroeg.
Waarom houdt u van kinderen?
,,Omdat ze me herinneren aan onschuld."
Wat vindt u van Jezus?
,,Fenomenaal."
Huift u veel?
,,Voor een man wel."
Wanneer heeft u voor het Iaatst kritiek gehad op een voorstelling?
,,Elke dag."
Tekst: Tijs van den Brink