NEDERLANDS DAGBLAD |
Herman van Veen kon in leper niet zingen |
29 aug 1998 |
| Een tranendal werd het optreden van Herman van Veen in leper. Hoeveel ervaring en professionaliteit hij ook in huis had, die avond in het West-Vlaamse theater brak zijn stem en kon hij alleen nog snikken. Exit zanger, exit publiek. En niemand wist, hoe het kwam. Misschien zijn het de slagvelden. Dergelijke gebeurtenissen heb je ook bij Verdun. Misschien is het zelfs rationeel niet onlogisch. Ik kan mij niet voorstellen dat zevenhonderdduizend doden op één plek geen gevolgen hebben." Richard Heijster is bezig aan zijn derde boek, dat handelt over 'bijzondere gebeurtenissen voor en na en ten tijde van de Eerste Wereldoorlog'. Het komt eind 1999 uit, vlak voor het nieuwe millennium, als zelfs de oppervlakkigste mens naar reflectie neigt Een oproep in kranten, aan historische verenigingen en veteranenclubs leverde al een stroom vanm vreemde, spookachtige of liefde-overwint-alles verhalen op. Niet dat het een Story-achtig boek wordt maar de Eerste Wereldoorlog heeft altijd iets met de apocalyps gehad. Of is het omgekeerd? "Er zijn veel onverklaarbare zaken. De Engelen van Mons bij voorbeeld. In september 1914 zou een legerengelen - tien meter hoog in de lucht - een afdeling Duitse cavalerie hebben tegengehouden. Zowel Duitsers als Britten maken er melding van. Er zijn zeer serieuze historici die voelden dat ze op een bepaalde slagveldheuvel weggejaagd werden. En de Bijbelverklaring van de Jehova-getuigen neemt 1914 als begin van de eindtijd. Je ziet hetzelfde jaartal aarigeduid bij Nostradamus, de piramide van Cheops en tekens van indianenstammen in Midden- en Zuid- Amerika", zegt Heijster. Hij is rooms-katholiek opgevoed. "Ik ben geen praktizerend kerkganger, maar wel gelovig christen. Als ik in de kathedraal van Verdun sta, gaat er heel wat door me heen. "Het boek wil een rationele inventarisatie zijn van een wereld in oorlog op de grens van geschiedenis en mythe. Heijster (40), die een bureaubaan heeft bij de NS en met zijn zoontje Jeroen elke vrije periode in België en Frankrijk op oorlogs-onderzoek gaat, schreef in 1994 Verdun, breuklijn der beschaving. In juni dit jaar kwam leper 14/18 uit, over 'het Hirosjima van de Eerste Wereldoorlog'. Bij de stad zijn vier slagen uitgevochten, waarbij een half miljoen levens verloren gingen en nauwelijks terrein werd prijsgegeven of veroverd "Ieper staat voor de zinloosheid van oorlog je kunt hier niet passeren zonder een waarschuwing mee te krijgen. Het moet daarom telkens weer worden herinnerd Anders zouden al die lichamen geen enkele functie hebben. " Het boek is een 'e ven gedegen als toegankelijk verslag van vier jaar totale oorlog in en om één stad; het tweede deel is een reisroute van 84 kilometer langs alle slagvelden, kerkhoven en legendes van het halvemaanvormige gebied. Het foto- en kaartenmateriaal is uitstekend; Lannoo trok 'tonnen'voor het boek uit. In Vlaanderen is dat te begrijpen. De Eerste Wereldoorlog is er evenveel trauma als die in Nederland onbekend is. Mede daarom is Heijster heel voorzichtig in zijn visie op zoiets als de Ijzerbedevaart. Volstrekt onvoorspelbaar "Het is volstrekt onvoorspelbaar, of het dit jaar weer uit de hand zal lopen door optreden van neo-fascisten of juist niet. Het is niet alleen dat de Ijzerbedevaart aantrekkelijk is voor dat soort groepen, het is al lang en breed ook hun traditie geworden. Een onontwarbare knoop. Mijns inziens heeft hetgeen zin de rituelen van de bijeenkomst te veranderen ofte moderniseren. Ten eerste buig je dan voor de ex- treem-rechtse minderheid, ten tweede blijven die toch komen, als ze er zin in hebben. Hoe vaker ik in België kom, hoe meer ik me wacht voor gemakkelijk oordelen. Zeker als het om zo 'n 'hoogdag' gaat. Nederlanders doen heet huiverig over die rituele bijeenkomsten, omdat die extreem-rechts zouden zijn. Wij zouden niet zo gevoelig zijn voordat vendelzwaaien, die nationale liederen en dat mystieke in de handelingen. Nou, vergeet het maar. In Nederland zou het zomaar kunnen omslaan. Ik heb de Vlamingen leren kennen als heel wat toleranter en vriendelijker dan Nederlanders. Maar je zit nu eenmaal met een nationalisme dat ongelooflijk gecompliceerd is. De oorlogen zijn niet alleen trauma's, de Duitsers paaiden de Vlamingen in beide gevallen ook; ze kregen 'de kans de Franstalige overheersing de baas te worden. Daarbij komt dat Vlaamse nationalisten onderling erg verschillen; er zijn linkse en rechtse varianten van. Belgen zijn kinderen van één gezin die een bloedhekel aan elkaar hebben, maar weten dat ze samen moeten opgroeien. En in bepaalde kringen is de scheidslijn tussen het' nationaal gevoel en neo-fascisme o zo dun. Dat maakt het griezelig Het Vlaams Blok, met mensen als Filip De- winter - het type van de ideale schoonzoon - heeft heel intelligent geteerd op alles wat mis is in België. Als Nederland hem had gehad bij de CD, ik weet het niet of niet een kwart op hem zou hebben gestemd, janmaat was perfect: daar zou je nog geen tiende - hands wagen van kopen." Johan Anthierens schreef vorig jaar een boeiend, maar anti-gezind boek over de IJzertoren. Hij interviewde leden van het organiserend comité, schrijvers en politici. Jammer genoeg vooral van links, terwijl juist de verdeeldheid binnen rechts de Ijzerbedevaart interessant maakt. Anthierens is een tegendraads man die altijd op zoek blijft naar taboes in België. In Briefaan een postzegel tartten hij en andere kritische geesten het koningshuis. Nu legt hij vooral de vinger bij de pretentie dat IJzertoren en -bedevaart alle Vlamingen willen vertegenwoordigen maar nog steeds een ondemocratische geur, ja 'Oostfrontparfum' bij zich dragen En Anthierens, die een hevige afkeer heeft van de kerk kraakt vooral de roomse saus waarmee de hoogdag van morgen - die met een mis begint - is overgoten. Maar afschajfen moet ook mee ook in hem klopt een Vlaams hart Geen torenwijzer, maar een wijzer toren wil hij. Johan Anthierens. De IJzertoren. onze trots en onze schande. Van HaiewyckLeuven/Mets Amsterdam 1997.263 biz. ƒ 3990 Fbm.z-d Heijster, leper 14/18. Lannoo TiekfUrion Bacm. 250 biz ƒ 49,30 |