Nieuwsblad Brussel
Dirk Dauw

"Omdraaien emn de spoorweg volgen"

26 november 1979
GENT - -De aardigheid van kernraketten is dat ze worden gemaakt om nooit te gebruiken, want dat is het toch wat de politiek mij wil doen begrijpen. Ik die naar boven kijk en wacht op het moment dat ze tegen elkaar aanbotsen, ik ben de zot, de nar, de harlekijn. Is Napoleon nooit naar Rusland getrokken, vraag ik mij dan af? Wees er zeker van, oorlog komt er. Morgen. Met Khomeiny staan we daar nog maar één stap van verwijderd, van een wereldoorlog. We kunnen maar hopen dat Kennedy zich kalm houdt en niet teveel tijd afneemt van Carter, want die heeft nu wel andere dingen om zijn hoofd dan een herverkiezing. Nou, ik ben de nar die in de maarschapij sta en dat allemaal influister, maar trek nooit het pak van koning aan of je begaat fouten.»


Aldus Herman Van Veen, vrijdagmorgen tijdens een perskonferentie in de bovenzaal van de Majestic waar hij zijn langspeelfilm "Uit elkaar" kwam introduceren. Het werd een urenlang onderonsje met de Gentse pers die met flitsdenker Van Veen meesprong van het ene onderwerp op het andere, zodat we hier voor de moeilijkheid staan daar .een behoorlijk verslag van uit te brengen. Een poging daartoe, met weglating van het telkens herhaalde 'begrijp je?; want we knikten telkens dat we het begrepen, maar wie bepaalt de waarheid achter een kort ja-antwoord wanneer de dingen langs zoveel verstrengelde wegen tot éénheid moeten komen.


Schizofreen


Van Veen: «In Nederland is de film een sukses, hij ging er op 16 augustus in première en er lopen nu nog tien kopiën van. Neen, die bijval komt niet omdat ik er inzit — er zijn nogal wat andere interessante mensen die daarvoor in aanmerking zouden komen — het is de tematiek die het hem doet: van je vrouw af, van jezelf af, uit elkaar».

-Autobiografisch? Het is allemaal waar en niet waar. Ik geloof niet dat je iets kan bedenken, het komt altijd door je eigen - ervaringen, ook dat schizofrene van de hoofdfiguur. Het publiek gaat naar de film omdat het hen aanspreekt, en niet voor Monique Van de Ven, want die staat er deze keer niet in haar blootje. Maar het is een film die je niet echt kan begrijpen. Da's dan slim bedacht, reageren de critici als ik hen dat als antwoord geef..

«Interessant voor mezelf waren de reakties in de pers. Onderhand is er zo een halve meter geschreven over «Uit elkaar» — op zich al bijna waanzinnig — en dan konstateer je dat je van de ene mag verder leven en van de andere niet. De pers is ook maar een perfekt aftreksel van de maatschappij, oefent enerzijds een enorme power uit op de mening van het publiek, maar anderzijds ook weer niet. Er komt in de film een overtrokken scène met een reporter, waarmee ik maar wil zeggen dat die man een spel speelt, ook met mij.»

«Er lopen in Nederland een aantal echt fascistoïde journalisten rond, en als je hun namen noemt moet je niet denken dat die ergens verschijnen! Ze beschermen elkaar. Een Ischa Meijer bijvoorbeeld, dat is een intelligente man maar een puur slechte vent, gebruikt absoluut verminkte citaten. Hij vergeet er bij te schrijven dat hijzelf een zenuwlijder is, een hakkelaar en dat hij tijdens het gesprek zweet en pompt. Begint ie tegen mij dat hij ook schizofreen is; dan kunnen we praten, antwoord ik.
Maar in de krant ben ik alleen de schizofreen. Dat is oneerlijk.»
«In Nederland zijn er journalisten die bepaalde situaties creëren. Ze laten een vrouw tegen je aanlopen en zijn er precies op dat moment bij om te fotograferen, zodat je weer een nieuwe verhouding hebt. Het eerste bericht dat over de film verscheen, was: Van Veen is van zijn vrouw af. Als ze vernemen dat mijn volgende film «Kanker" zou heten, lees ik beslist dat ik kanker heb. Dat jullie dat hier in Vlaanderen niet zo kennen, komt omdat er ook geen miljoenenoplagen zijn: de oplage bepaalt die hardheid.»

«Ik verwacht konsumentenvoorlichting van de krant, links of rechts maakt daarin geen verschil. Maar als het pretenties gaat krijgen, dan moeten ze die ook in de advertenties doorduwen. Een linkse krant zit toch maar te schrijven dat het verkeerd is wat de adverteerders doen, dat is zo hypokriet.»


België-Freak


«Oh neen, ik heb nooit in mijn leven één keer gedacht aan commercie. We hebben Collegium Vocale uit Gent opgenomen met Harlekijn, omdat het een van de beste koren van de wereld is. We zouden aan James Last wel iets meer verdienen. De film hebben wij met eigen kapitaal gerealizeerd, een budget van 1,4 miljoen gulden. Overheidssteun werd ons zelfs aangeboden, maar die hebben wij geweigerd, principieel, want dat resulteert in kontrole. Daarom ook twijfelen we aan het aanbod om een volgende film in Los Angeles in première te laten gaan, want dan willen die verdelers daar toch een Kojak instoppen, en dat willen wij niet.»

«Misschien zal «Uit elkaar» ook in Amerika worden uitgebracht, al vraag ik mij af of dat nu al kan. Ik heb het gevoel dat ik eerst nog vijf andere films moet maken en dat ze dan maar moeten teruggrijpen naar deze film, zo van «dat heeft die man vroeger al gemaakt». Het moment is altijd belangrijk. Mijn elpee «Bloesem» werd in '7l gekraakt, maar geen plaat kent zo 'n revival in het repertoire als die. Ze kwam gewoon jaren te vroeg. Ik wil bijvoorbeeld Shubert opnemen, maar weet niet of ik dat zomaar kan uitbrengen in Japan, ik moet daar eerst mijn eigen repertoire aan de man brengen, dan pas mag ik mij zo 'n Schubert-elpee veroorloven. Ik ga er trouwens heen, begin volgend jaar.»

«Jullie zullen mij steeds minder zien in Vlaanderen, al ben ik nochtans een België-freak. In '67 in Leuven was mijn eerste optreden en sindsdien ken ik Vlaanderen van buiten, ik heb overal gezeten. En vind het zo 'n ludiek land. Kom ik hier naartoe gereden en vraag de weg: Omdraaien en de spoorweg volgen. Zo gaat dat hier, en ik kom er nog ook. België is een heel ludiek land. Enkele maanden geleden had ik hier een toneelstuk lopen, «Ik zou nog maar één tegenstander hebben» — het bleek dat er veel meer waren — maar toen ik dan de weg vroeg naar teater Arena, had niemand daarvan gehoord. Bleek in de Ooievaarstraat te zijn, nou, daar rij je dan drie keer door vooraleer je 't opmerkt tussen de bakker en de beenhouwer. In Nederland, daar val je over een schouwburg. Heel komiek is dat, een teater in een achterbuurt. In Brussel ben ik ooit door het podium gezakt, floep, was ik er plots niet meer. Das echt amusant, dit land. In mijn kontrakt voor Kortrijk stond dat een ge- luidsinstallatie ter beschikking moest zijn. Staan daar twee bandopnemers en een mikrofoon. Heb ik een halve dag om gelachen.»

«Dat toneelstuk? Is wel iets anders. Kijk, je schrijft een stuk en dat geef je uit handen... het is moeilijk om er iets over te vertellen. Een aantal dingen hebben niet gewerkt, door bepaalde omstandigheden. Ben ik ook schuldig aan, want ik was in die tijd met zoveel bezig. Maar Pinter is er toch ook niet bij wanneer ze een stuk van hem opvoeren. Alhoewel het heeft te maken met mijn persoonlijke visie op teater: je creëert een beeld, een abstrakt beeld dat uit de akteur moet geboren worden. Als je die akteur dan een snor opzet, dan help je die daarmee niet. Bovendien is een stuk nooit af, ook niet na de première, en in Arena is er na de première niet veel meer gebeurd. Ze hebben het daar zo druk, hoor ik vertellen. Maar dat is geen verantwoording, je geeft gewoon iemand ruimte.»


Kristus-fan


Het gesprek valt terug op de film en het feit dat vermoedelijk KRO 'Uit elkaar' zal aankopen om hem over enkele jaren te kunnen uitzenden. Het blijkt dat Van Veen momenteel erg is begaan met religieuze gevoelens.
«Zeker ben ik gelovig, ben ik altijd geweest. Zo heb ik een mateloos respekt voor iets wat uit zichzelf groeit, zoals een bloem, die is mooi zonder dat iemand erom vraagt. Ik zal het nooit schoner kunnen zeggen dan in dat lief: Ik heb dat tedere gevoel voor elke zot en elke dwaas die buiten ronddaast zonder doel, die niemands knecht is, nie- mands baas.»

«Maar de kerk met zijn rijkdom, ligt mij niet. Kerken trouwens helemaal niet want daar wordt de zon buitengehouden. En de paus is niet mijn paus, want als die man spreekt over liefde, dan spreekt hij over beperking van liefde.»

«Maar ik ben een Kristus-fan, en ik zie dat jullie dat verrast, maar jullie mogen niet denken mij te kennen. Slechts met een deeltje van mij zijn jullie vertrouwd. Maar wie weet dat ik ook nog een goede vader ben. En artistiek direkteur van een kultureel multimediaal bedrijf — nou ja, die titel heb ik maar om mezelf voor te stellen aan de man naast wie ik in het vliegtuig

«De zakenwereld begrijpt dat entertainment het goud van de toekomst wordt. Banken beginnen daarin te investeren, in video, geluidssystemen, reizen en vakanties. Ik ken een rijke man, die heeft geld uitstaan en — om het simpel te stellen — twaalf detektives in dienst om de nieuwe Beethoven te ontdekken. Die gelooft dat er momenteel een nieuwe Beethoven rondloopt en wil daarin investeren. En zo zot is dat niet.»

«De video-markt staat op het punt te exploderen. In de Verenigde staten zijn al 40.000 films op video getrokken; eens die worden vrijgegeven, maken we een omwenteling mee. En denk maar eens wat dat zal betekenen voor de porno-industrie: straks zit iedereen thuis te hijgen voor zijn video. Harlekijn bereidt zich voor op die veranderingen: wij zitten klaar met zuurstofapparaten.»



Dirk DAUW