GELDERLANDER ARNHEM

'En zal het beledigend zijn, wat dan nog?'

24 juli 2001

Relletje in Utrecht: Henk Westbroek in nazi-uniform op het schuttersportret van De Parade. De NS wil het kunstwerk niet in huis hebben. De makers: "We hebben een hoop vrijheid genomen."


UTRECHT o 't Is een beetje vlerkerig met een stevige dosis sarcasme. "Maar wel met een boodschap", zo verzekeren Henk Schiffmacher en Aldert Mantje, de makers van het Utrechtse schuttersportret, dat het afgelopen weekeinde werd onthuld op theaterfestival De Parade in Utrecht. Zeventien Utrechters aan het laatste avondmaal met Big Macs en Franse frietjes. Blikvanger: Henk Westbroek in nazi-uniform.

Op grond van dat uniform weigert de NS het schuttersstuk tentoon te stellen in het hoofdgebouw in Utrecht. Volgens de NS past het stuk niet bij het imago van het bedrijf. De schuttersstukken, waarop bekende personen uit de festivalsteden worden geportretteerd, zouden oorspronkelijk in een mobiel museum worden tentoongesteld. Het museum, toen nog op dc Parade in Den Haag, stortte vorige week echter in toen het door een windvlaag werd getroffen. De NS stelde daarop ruimte beschikbaar in het hoofdgebouw, vlakbij het festivalterrein, maar komt daar nu van terug. De Parade legt zich neer bij het standpunt van de NS.

Het schilderij hangt in een van de tenten. Maar daar is niet voldoende ruimte om ook de andere twee schuttersstukken, die van Rotterdam en Den Haag, tentoon te stellen. De organisatie gaat dan ook op zoek naar een andere ruimte.
De Parade staat nog tot 29 juli in Utrecht. Op 3 augustus opent helt festival in Amsterdam.met de onthulling van het Amsterdamse schilderij. De Parade verwacht dat helt mobiele museum dan weer is gerepareerd.

De makers van het stuk zijn het conflict bepaald niet uit de weg gegaan. Utrecht, zo zeggen zij, is van oudsher een religieus bolwerk, maar ook het bolwerk van Anton Mussert, voorman van de NSB. De stad van het Nederlands Filmfestival, maar tegelijkertijd van Rijk de Gooyer, die zijn Gou den Kalf weggooit. Een stad van kunstenaars en topsporters ook. Van Rietveld, Van Veen, Birza, Esicher, Koch, Nijntje en van Geesimk en Van Basten.
"Heel interessante stad, vol conflicten die je op zo'n doek tot uiting kunt brengen", zeggen beide makers in hun tijdelijke atelier in Amsterdam, waar ze ter gelegenheid van het tienjarig bestaan van het reizende theaterfestival De Parade schuttersportretten van de vier gaststeden maakten. Mantje kreeg van De Parade de opdracht voor de vier portretten en haalde Schiffmacher erbij. De voormalige tatoekoning van Nederland maakt al jaren geen plaatjes op armen, benen en ruggen meer, maar heeft zich op de schilderkunst gestort. Foto's van de af te beelden Utrechters hangen aan de muren. Rudolph Hess, de plaatsvervanger van Adolf Hitler, hangt naast Henk Westbroek.
Op het doek is een samensmelting te zien van die twee: Westbroek in het uniform van Hess, het hakenkruis op de arm vervangen door het McDonalds-logo. Anton Mussert zit op de voorgrond hamburgers te bakken op een Krupp-barbecuetje. Mantje: "We hebben een hoop vrijheid genomen, maar beledigend is het toch niet?" Schiffmacher maakt zich niet druk om de reacties. "En dan zal het beledigend zijn, wat dan nog? Westbroek in nazi-uniform, nou én? Het is een volksmenner met een eigen radioprogramma. Hij beuzelt maar aan, roept maar wat.

Dat ze daar in Utrecht plat voor gaan, is voor ons onbegrijpelijk. Daarom zijn we daar satirisch mee aan de slag gegaan. En of Westbroek beledigd is, zal me worst zijn." Mantje: "Kunnen we later nog zeggen tegen onze kleinkinderen:
Kijk, deze meneer is nu de de baas van Nederland geworden, die heeft opa nog geschilderd. Toen heeft opa nog geroepen dat-ie niet deugde en nu zitten we met de brokken." Het schilderij van vijf bij twee meter is opgezet naar het voorbeeld van Het Laatste Avondmaal van Philippe de Champaigne uit 1652. Mantje: "We hebben voor deze setting gekozen om het religieuze karakter van de stad aan te geven.

En dat we de Christusfiguur het hoofd van Nijntje hebben gegeven, is een ode aan Dick Bruna. Bovendien: voor kinderen over de hele wereld is dat konijn het eerste waarmee ze kennis maken als zé een boekje in de hand krijgen. Een soort kinderbijbel.

Nijntje is toch een beetje Jezus voor ze, dus zo gek is het niet." *