de Morgen Bart Steenhaut |
Herman van Veen over leven en werk |
24 mei 1996 |
| 'Ik weet niet of liet went om voor een publiek te staan. Je beseft natuurlijk wel dat je al vaker over dat toneel liep, maar normaal heb ik het nog nooit gevonden.' Herman van Veen (51) bracht onlangs met Sarah zijn honderdste elpee uit, maar na drie decennia boordevol optredens is zijn enthousiasme nog niet getemperd. 'Ik heb besloten heel erg oud te worden.' Na al die tijd kan ik nog steeds misselijk nerveus zijn voor ik op moet. Mijn werk ligt me nog steeds ontzettend na aan het hart, en het valt toch elke keer weer af te wachten of ik wel de juiste toon vind om het doel te bereiken dat me voor ogen staat. De grens tussen begrepen en niet begrepen worden is zo verschrikkelijk broos, dat je soms door één verkeerd woord de band met het publiek opblaast. En dan moet je terug naar af, weer opnieuw beginnen. Naarmate je ouder wordt durf je dat ook gewoon tegen de mensen in de zaal te zeggen: 'Sorry, we doen het nog es over want dit leek helemaal nergens op.' "Mijn houding tegenover optreden verschilt eigenlijk niet zoveel van vroeger. Ik ben nog steeds als een jong voetballertje dat voor 't eerst het veld op mag, maar nog even aan de witte lijn moet wachten tot vader en moeder op de bank zitten. Die opwinding ervaar ik nog steeds. Mijn drijfveer blijft nieuwsgierigheid. Ik wil weten hoe het publiek zal reageren wanneer ik het met bepaalde onderwerpen konfronteer. Naakt zijn "Vanavond sta ik in Antwerpen, en dan voel ik tot op het podium dat het Vlaams Blok daar goed scoort. Wanneer ik dan over rassenhaat praat is de sfeer bijzonder geladen. Soms wordt er wel èrg hard gelachen wanneer ik tijdens de voorstelling een racistisch grapje vertel, terwijl het dan eigenlijk mijn bedoeling is om een doodse stilte te laten vallen. En dan moet ik mezelf herstellen, duidelijk maken dat ik het anders bedoelde. "Volgens mij komt men vaak met verkeerde verwachtingen naar mijn optredens. Een boel mensen schijnen nog steeds met het beeld in hun achterhoofd te zitten van hoe ik vijftien jaar geleden was. Ik verloochen mijn verleden niet, maar de figuur die ze willen zien is intussen geëvolueerd, iemand anders geworden. En verder moet ieder suksesvol artiest natuurlijk vaststellen dat de media hun eigen waarheid over hem verzinnen, waardoor het publiek uiteindelijk een vervormd beeld krijgt. Op de radio zullen ze bijvoorbeeld altijd mijn makkelijkste nummer draaien, en wanneer de televisie een deel van mijn optreden uitzendt, is dat ook steevast een toegankelijk fragment. Zo is het me nog nooit gelukt om mijn shows integraal te laten uitzenden. ' Eh dat heeft niets te maken met het feit dat ik politiek zo sterk uit de hoek kom. Ik pas gewoon niet in het verwachtingspatroon dat men van Herman van Veen heeft. Zelf is het me volstrekt duidelijk wie de mensen zijn die naar me komen kijken, want zij manifesteren zich in brieven, ontmoetingen en telefoontjes. Het is al gebeurd dat er iemand in de auto stapte die heel erg verdrietig was, en net op dat moment troost vond in dat liedje van me dat op de radio werd gespeeld. Zo iemand blijft je z'n verdere leven trouw, maar daar zit geen koncept achter. Noem het een teder toeval. "Weet je waar ik tijdens een voorstelling het meeste plezier aan beleef? Aan viool spelen. Dat instrument staat namelijk het dichtst bij mijn jeugd. Als ik er vroeger de pest in had, verliefd was of het niet meer zag zitten, dan speelde ik viool. Telkens op een andere manier. De viool is mijn thuis en ook al ben ik geen virtuoos, ik kan er wel muziek op maken. Het bedenken van een liedjestekst is in de eerste plaats een verstandelijk proces. Je tracht te begrijpen en te formuleren, terwijl dat bij muziek spelen overbodig wordt. De melodie is er eigenlijk al. "Dat vind ik zo vreselijk mooi aan de ontwikkelingslanden: daar begint alle muziek met het ritme van de hartslag. De manier waarop de mensen zich daar weten te uiten, zonder gêne schudden met al wat ze hebben, dwingt bij mij een grenzeloze bewondering af. Wij- westerlingen hebben toch een soort van ingebouwde barrière om dat niet te doen. 't Heeft natuurlijk ook klimatologische oorzaken: het feit dat je in Afrika nog naakt kan zijn, maakt al een heel verschil, want bij ons lijkt het wel of kleding de beweging bepaalt. Weet je, een belangrijk deel van de show speel ik op blote voeten, en dat speelt zich in een heel andere werkelijkheid af dan de rest van de voorstelling. Wanneer je blootsvoets iets erg intellektueels staat te mompelen, dan sorteert dat meteen een ander effekt. Ik voel me ontzettend goed tijdens die passage. "Door als artiest je kunst te bedrijven ben je niet in staat om de wereld te veranderen, maar je kan wel iets bevestigen of ontkennen. In de zaal zit er vast wel iemand die al een vaag idee had over een bepaald tema, en dat terug- vindt in wat ik op het podium vertel. Vanaf dat moment draagt mijn visie ertoe bij dat hun besluitvaardigheid vorm krijgt. Maar wanneer een artiest daar bewust naar streeft is-ie gedoemd te mislukken. Ik zing in de eerste plaats om iets voor mezelf bevestigd te krijgen, om zin te geven aan mijn eigen leven. Ik ben als het ware een insekt dat over de grond loopt, en onderweg blijven er allerlei dingen aan m'n poten kleven. Zo kom ik steeds meer te weten, en da's meteen de reden waarom mensen naar een voorstelling komen kijken, of een boek kopen: ze willen zich verrijken. Ik heb eerst Wilde Zwanen gelezen, en pas nadien kon ik een zin schrijven als Hier is
Mao's rode boekje 'Circuskerk' "Behalve optimisme is recentelijk ook emotie een gedevalueerd begrip geworden. Er duiken op televisie steeds vaker programma's op waar, ten behoeve van de kijkcijfers, persoonlijke gevoelens te grabbbel worden gegooid als zijn het koelkasten in een of ander kwisje. Eigenlijk zou men een E.H.B.O. moeten oprichten voor al die mensen die zich in geestelijke moeilijkheden bevinden, wam dat ijsbergfenomeen, waarbij er onder de waterspiegel een heleboel pijn, verdriet en onverwerkte trauma's woekeren, wordt zwaar onderschat. Je ziét ook in de kunst dat emotie suspekt is, en dat alles blijft funktioneren zolang er maar een zinnig woord over kan worden gezegd. Zodra er evenwel gevoelens bij komen kijken betreden we een schaduwrijk gebied, waar weinig opiniemakers zich in wagen omdat het zo abstrakt is. "11.R. Kunze, een van de grootste Europese dichters, heeft mijn optreden weleens een mobiele cirkuskerk genoemd. Tja, (la's natuurlijk ook abstrakt, maar ik begrijp wel wat hij bedoelt, al sla ik er zelf een beetje ambigu tegenover. Ik vind kerken weliswaar prachtige bouwsels, en ik ben zelfs helemaal weg van gregoriaanse muziek. In bewondering voor het onbcgrepene heeft de mens vaak verschrikkelijk mooie dingen gemaakt. Maar een kerk als instrument om macht te verwerven en mensen te onderdrukken stoot me enorm af. Er wordt ontzettend veel onrecht gepleegd in de naam van God, en het verbaast me dat dat vandaag nog steeds funktioneert: dat een machteloze door zich God eigen te maken macht kan verwerven over onschuldigen. Met name de angst die hij weet te scheppen verontrust me, want ik kan maar niet snappen hoe iemand zo vreselijk bang kan zijn van iets abstrakts als het Hiernamaals. Dat blijft voor mij letterlijk ongelofelijk. "Men vraagt me weleens waarom ik me op zoveel verschillende gebieden begeef. Ik schrijf liedjes en scripts voor tekenfilms, ben toneel- en filmakteur. Dat is niet zozeer omdat ik mijn ei kwijt moet, maar omdat ik me tijdens een toernee vaak ontzettend eenzaam voel. Hel is een erg allenig bestaan. Ik heb erg veel behoefte aan sociaal kontakt, en daarom maak ik films. Dan mag ik immers veel interessante gesprekken voeren. Momenteel bereiden we weer een film voor, en het vooruitzicht alleen al stemt me haast kinderlijk gelukkig. Na dat in m'n eentje reizen houden die grootschalige projekten me in evenwicht. "Dit is mijn dertigste jaar op de planken en het bleek allemaal de moeite, waard. Ik weet nu dat het niet erg is om met je bek vol tanden te staan, en zelfs van de treurigste en schijnbaar verlorenste momenten ben ik de zin gaan beseffen. Dus kan ik ook daar niet langer somber over zijn. Het is als uitglijden en nadien pas beseffen dat je die banaan zelf hebt neergelegd. En daar kan ik dan later om glimlachen, maar op het moment zelf heb ik ontzettend pijn in m'n harses. Dan is het heftig, zwaar en frusterend, maar het loont, aangezien je daardoor later in staat wordt gesteld om alles in het juiste perspektief te zetten. Als dat niet zo was had ik me immers al lang opgeknoopt. Dan was ik er nu niet meer. "De dood... dat blijft een groot mysterie hè? Ik heb soms de indruk dat het iets is als de wereld ten tijde van Columbus. Toen dacht iedereen dat de aarde plat was, en achteraf bleek het toch anders te liggen. Met de dood is het misschien wel net zo. We weten niet echt waarover we het hebben, omdat je nu eenmaal niet over de grens van het leven kunt gaan. Maar toch zing ik er vaak over. Omdat het iets is waar je mee moet leren omgaan. En ja, iedereen zou natuurlijk graag op z'n eigen begrafenis aanwezig willen zijn om te kijken wie afscheid komt nemen. Ik wil een dood die schoon is, en niet een tussen klamme lakens met een heleboel treurende aasgieren eromheen. Doodsangst "Ik ben ook helemaal niet bang meer om te sterven, en dat is weleens anders geweest. Omdat ik vroeger geen vorm kon geven aan mijn bestaan. Toen dacht ik: als die dood me nu betrapt, dan ben ik wel mooi de lui. Volgens mij was dal een legitieme angst, dat je bedreigd wordt door tijd, door iets wat je niet begrijpt. Ik deel het romantische idee dus niet dat er voor een artiest niets mooiers zou bestaan dan te sterven op het podium. Al was het maar omdat ik dan mijn voorstelling niet kan voltooidoor tijd, door iets wat je niet begrijpt. Ik deel het romantische idee dus niet dat er voor een artiest niets mooiers zou bestaan dan te sterven op het podium. Al was het maar omdat ik dan mijn voorstelling niet kan voltooien. Ik wil mijn werk kunnen afmaken. "In tegenstelling tot wat ik vroeger weleens beweerd heb wil ik graag een hoge leeftijd bereiken. Ik heb namelijk het gevoel dat ik door oud te worden steeds meer mezelf tegenkom. In de spiegel zie ik natuurlijk niet langer een twintiger staan, maar ik voel me niet ouder dan ik ooit geweest "ben. In die zin ben ik nog steeds datzelfde voetballertje van vroeger. Ik kan me nog herinneren dat ik heel vroeger liedjes zong over later, en zelfs nu ik de vijftig voorbij ben is het nog steeds20nlet later. Nog lang niet. "Er is ook nog zo verschrikkelijk veel te doen. Ik zie bijvoorbeeld nu al een voorstelling in mijn hoofd die ik niét kan spelen, omdat ik er nog niet rijp voor ben. In mijn verbeelding duiken kleinkinderen op waarmee ik door het bos zal sjokken. Ik zal weten dat ze van mijn zoon zijn, en dan zal ik ze vertellen over hun vader. Dat zijn dingen waar ik me op verheug. Ik kan bij wijze van spreken al vrolijk worden bij de gedachte dat ik ooit een grap zal gaan vertellen waarvan ik me de plot niet meer zal kunnen herinneren (lacht). "Raymond Van Het Groenewoud had het onlangs in een van z'n nummers over me. 'Zelfs Herman Van Veen heeft goesting' zingt-ie, zogenaamd omdat hij ervan uitgaat dat de meeste mensen mij als iets seksloos beschouwen, 't Is niet meer dan een charmante provokatie, maar tegelijk blijft het toch wel een beetje makkelijk. Hij is er vroeg mee thuis, en het sukses is mooi meegenomen. Afgezien daarvan geloof ik niet dat er mensen bestaan die niet elke vijf minuten aan seks denken, dus dat zegt veel over hèm. (grinnikt) Hij zal vanzelfsprekend de bollen in mijn broek niet zien, en da's maar goed ook." Bart Steenhout Sarah is verschenen bij Polygram. Herman Van Veen treedt op 5 juni op in Namen (081/22.04.29), en een dag later in Bergen (065/31.68.56). - - |