| GRONINGER DAGBLAD Marc Floor |
Cadeau aan een vriend |
21 aug 1999 |
|
De films van Herman van Veen ontstaan uit pijn. Zijn eerste film 'Uit Elkaar' maakte hij in 1979 als verwerkingsproces na zijn scheiding van Marlous Fluitsma. Exact twintig jaar later verschijnt zijn tweede, 'Nachtvlinder', wederom uit een tragedie geboren. "Het mooie aan mijn vak is dat je vorm kunt geven aan heel persoonlijke gebeurtenissen." Het moment was onwerkelijk. Zijn goede vriend Aloïs leed aan leverkanker en Herman van Veen was gekomen om afscheid te nemen. Altijd hadden ze de dood uitgelachen, want het bestaan was zo ridicuul, dat het niks anders kon zijn dan een bizar spelletje. Maar dit was echt; beiden wisten ze dat het de laatste keer was dat ze elkaar zouden zien. De situatie bracht Her- man ertoe zijn vriend om een teken te vragen, een bewijs van het slagen van zijn reis naar de hemel. Aloïs antwoordde: ik zal je wel een vlinder sturen, een donkerbruine. Naar aanleiding van het overlijden van zijn vriend schreef Herman van Veen een tekst. Toen hij die voordroeg tijdens een optreden in Hilversum, gebeurde er iets wonderbaarlijks. "Er fladderde plots een bruine vlinder door de volgspot, die op het vel papier landde", vertelt Van Veen, nog altijd onder de indruk van het moment. "De zaal dacht dat het een special-effect was, maar het was echt. Aangedaan ben ik naar huis gegaan en heb ik een sprookje geschreven. Een verhaal als cadeau aan mijn overleden vriend." Het is uiteindelijk een film geworden. Nachtvlinder is een sprookje in Holland, door Van Veen verbasterd tot 'Haland', een fantasy tegen een decor van naaldbomen, duinen en de Noordzee. Een verhaal met een koning, een prins en een slechterik, zoals het in sprookjes hoort. En een verhaal over vlinders, die wanneer iemand sterft als verbeelding van de ziel het lichaam verlaten. Een fantasyfïlm in Nederland, het lijkt een onmogelijke opgave. Maar Van Veen is er in geslaagd 'Nachtvlinder' van een aankleding te voorzien die indrukwekkend is. Met gebruik van authentiek ogende kostuums, fantastische houten voertuigen en veelvuldig gebruik van kleur- filters voorde cameralens is de film een stijlvolle sage geworden, met een eigen realiteit waarin alles klopt. "Deze film heeft iets meer dan twee miljoen gekost", verklaart Van Veen. "Ik noem het een 'houtjetouwtjefilm', omdat we hem met heel beperkte middelen hebben gemaakt. De kracht zit in de eenvoud. Je kunt gewoon niet met dure special-effects aan de gang gaan, dus moet je Vanuit je eigen Hollandse achtergrond durven te denken. Er zijn bijvoorbeeld wel kastelen in Nederland te vinden, maar dan kun je daarvan weer alleen de rechterkant gebruiken omdat links een regenpijp zit. Dat is soms een heel gepruts." Jeugdidool Voor de barokke aankleding van de film heeft Van Veen teruggegrepen naar zijn jeugd. "Het was voor mij meteen duidelijk dat 'Nachtvlinder' een film moest worden in de sfeer van Eric de Noorman", vertelt hij. "Dat was een jeugdidool van mij, net als Kick Wilstra en Kapitein Rob. Ik wilde een vormgeving hebben zoals inde tekeningen van Hans G. Kresse was te zien. Dus hebben we eerst een heel storyboard gemaakt met plaatjes in die trant, en zijn we daar locaties en kleuren bij gaan zoeken." 'Nachtvlinder' heeft een opvallende rolbezetting. Zo maakt Arthur Kristel, zoon van Sylvia Kristel en Hugo Claus, zijn filmdebuut als prins Ruben van Haland en is Ramses Shaffy perfect gecast als de theatrale drinkebroer Walko. Er zijn bijrolletjes van Karin Bloemen, Bert Visscher (Van Veen: 'Mijn gabbers') en zanger Syb van der Ploeg van De Kast. Herman van Veen neemt zelf de rol van slechterik Wogram voor zijn rekening, terwijl Babette van Veen het hoofdkarakter van Sarah Mogèn neerzet. Het was de eerste keer dat vader en dochter Van Veen samenwerkten in een productie. "We hadden wel eens iets gedaan in een kinderfilm, maar toen was Babette nog maar een jaar of zes. Ik heb ervan genoten om in Nachtvlinder samen met haar te spelen. Ik heb Babette nu eens op een andere manier leren kennen dan van het elkaar tegenkomen in de badkamer." Het samenspel van vader en dochter rijmt goed met het autobiografische karakter van de film. "Ik heb mijn ervaring van het overlijden van een goede vriend vorm willen geven met andere ervaringen uit mijn leven", zegt Van Veen. "Zoals het gebruik van Holland en van Eric de Noorman. Mijn eerste film Uit Elkaar is ook voortgekomen uit mijn eigen ervaringen, mijn eigen angst en verdriet. Ik wil dat kunnen uiten. Een opluchting was het dan ook om 'Nachtvlinder' te hebben gemaakt. Daarmee heb ik mijn liefde voor Aloïs vorm kunnen geven. En dat is voor altijd." Maar het werk van Van Veen is nog niet af. 'Nachtvlinder' is slechts het eerste deel van wat een trilogie moet worden. Het eerste deel speelt zich af in het verleden, het tweede in het heden en het derde in de toekomst. "De volgende film heeft als werktitel De Kaarsenmaker", legt Van Veen uit. "Daarin wordt het verhaal uit 'Nachtvlinder' vervolgd en zul je de karakters uit dit deel zien in de tegenwoordige tijd. Maar het verhaal is pas af in de toekomst. Het is weliswaar allemaal fictie, maar de films zijn wel een mooie metafoor om te ontvouwen watje van dingen vindt. En hopelijk dan in spannende, onderhoudende verhalen." Het centrale thema in het cinematografisch drieluik moet 'onsterfelijkheid' worden. Want met de dood is de herinnering nog niet verdwenen, weet Van Veen. "Ik merk het aan Aloïs. Hij is dood, maar mort en peurt nog steeds in mijn bewustzijn. Ik ben nu 54 en merk dat heel veel mensen die niet meer fysiek aanwezig zijn op een andere manier toch voortduren. Daar moet ik iets mee doen. Mijn ouders leven beide nog, zijn 81 jaar oud. Dan loop je met de gedachte rond dat daar geen 40 jaar meer bijkomt. En ik merk bij mezelf dat ik nu al aan het bewaren ben, aan het koesteren." "Het mooie aan mijn vak is datje gewoon kan zingen en vertellen watje beweegt. Datje daarvan kunt bestaan en de mensen ervan kunt laten genieten. En datje de stemming die je overdag hebt 's avonds op toneel door een verhaal kunt vormgeven. Mijn ervaringen zijn niet unieker dan die uit andermans leven, maar als ik zie wat voor steun ik kan hebben aan een beleving of verhaal van iemand anders, dan vind ik dat iets heel bijzonders." 'Nachtvlinder' gaat op 2 september rouleren. Op 31 augustus is de voorpremière in Rotterdam. MarcFloor |