Nieuw Utrechts Dagblad
Henk van Gelder

HERMAN VAN VEEN:
"IK KAN BEST EEN FANTASTISCHE SHOW MAKEN, MAAR IK VERDOM HET DINGEN TE DOEN DIE NIET WAAR ZIJN"


Kwetsbaar mens in theater

14 augustus 1976

Herman van Veen is terug in Carré voor de allerlaatste Amsterdamse serie van zijn uitbundig gewaardeerde voorstelling „En nooit weerom" en iedere avond komen er mensen naar hem kijken. "Fantastisch is dat, ik had echt gedacht dt 't nou wel afgelopen zou zijn. Een reprise van vijf weken, moet je voorstellen. Dat doet nauwelijks onder voor echt populaire mensen als Van Duin en Hermans. En dat voor een voorstelling met zo'n trieste inhoud, dat stemt toch wel tot nadenken ...


Laat in de middag, in een uitgestorven Carré, met gefilterd licht door de ruitjes. Lange stiltes, zoekend naar het ene, alles zeggende woord. Hij heeft net een urenlang gesprek met liedjesschrijver Rob Chrispijn achter de rug; straks gaat hij korfballen met vrienden. De vakantie heeft hem goed gedaan. Het anders zo bleke hoofd is aangenaam gebruind, hoewel hij twee vrije weken heeft gebruikt voor het herschrijven van zijn toneelstuk Jukebox 2008, dat er in de pers bar slecht af kwam.

"In Rotterdam, in de Doelen, heeft het niet zo slecht gedraaid met gemiddeld driehonderd mensen. Fras- cati leverde een nadelig saldo op, (omdat de Amsterdamse pers ons erg |heeft aangepakt. Nu gaan we eerst weer twee weken repeteren. Ik heb zoveel geleerd van de kritieken, er zijn zoveel ware en onware dingen igezegd ...het is zonde om die niet te gebruiken. 't Is een werkobject, weet je, je kunt nergens leren om toneel te schrijven, alleen maar al doende. Je ontwikkeling speelt zich af in het openbaar".


Kritiek


De kritiek heeft hem niet tot de conclusie gebracht: blijkbaar kan ik geen toneel schrijven. "Nee, ik vind dat ik 't wél kan. Maar ik ben altijd tot in de hel afgekraakt als ik met wat nieuws begon. Jongen, m'n eerste eigen voorstelling in Tivoli in Utrecht, er bleef geen spaan van me heel... Ik wil niet capituleren voor een klootzak die in de krant schrijft dat ik een : klootzak ben, weet je ... Als ik recensies over theater moest schrij ven, zou ik altijd zeggen: ga. Het theater is verdomme nog de enige plek ter wereld die openstaat, waar andere mensen zich kwetsbaar maken, waar je mensen kunt zien tobben, je ruikt er nog zweet en je ruikt er nog angst. Wat ik nu doe,
Ik zeg: jongens, 't interesseert je geen barst dat er miljoenen mensen in de Sahel kreperen, maar geef tenminste toe dat het je niet interesseert, dat is misschien de enige manier waarop het je wél gaat interesseren. Ik zeg op dat toneel: inderdaad, ik ben slecht. Nou, zevenhonderd mensen lachen zich dan te barsten en er zitten negen mensen in de zaal, die even slikken en denken: ik óók. Ik speel niet voor die zevenhonderd die me con- sumeren. ik speel voor die negen. Ik krijg brieven: 'Verdomme jongen, ik kan weer met m'n vrouw praten nu ik jou heb gezien, ik wou er een eind aan maken en nu zie ik in dat dat laf is.' Ik hou er niet van om daarover in de krant te praten, maar het is waar".

„Ik weet best dat ik 't mezelf een stuk makkelijker zou maken als ik gewoon doorging met waar ik mee begon. De tijd dat ik nog wilde dat de mensen me goed vonden, dat ik trots was en ijdel. Ik kan best een fantastische show maken, ik ken m'n vak. Maar ik verdom het dingen te doen die niet waar zijn. Daarom is m'n voorstelling steeds anders, soms wil ik opeens over een probleem praten, soms kan ik gewoon even niet verder, ik ben wel 's van het toneel afgelopen... Jezus liep over het water („Susanne") —ik heb 't schitterend gezongen, destijds, maar jongen, ik heb Jezus niet over het water zien loipen en dan kan ik 't niet meer zingen, 't Is niet waar voor me."

Zondag 5 september is zijn laatste voorstelling in Carré, de rest van dit jaar reist hij nog door het land met dit programma. Volgend jaar volgt de Herman van Veen Andermans en de Pijnshow, een programma over tien jaar theater. Geen jubileumvoorstelling, wel een terugblik. Hij verwerpt de veronderstelling dat een terugblik wijst op bloedarmoede.
Ik heb in tien jaar tien programma's gespeeld en ik ben nu 31. Schrijven is continu terugblikken. We zijn tien jaar lang in Groningen geweest, tien jaar lang in Eindhoven, ik noem maar wat. Ik wil 't daar graag over hebben, omdat je dat met die mensen in de zaal beleefd hebt. Nu kom ik daar meestal niet aan toe, omdat deze voorstelling over actuele gevoelens gaat. Terugkijken op jezelf: wat was waarachtig en wat was gelul? Je kunt nieuwe dingen ontdekken in oude nummers. Maar ik ga ze niet reproduceren — het heeft alleen maar zin als ze een nieuwe illustratie zijn van wat je vindt."

Verder wordt er bij Herman van Veens produktiemaatschappij Harlekijn hard gewerkt aan televisieprodukties. Nu wordt een programma van drie kwartier samengesteld, dat de KRO dit najaar gaat uitzenden uit drie uur band van „En nooit weerom"; Duitsland brengt in november een documentaire van een uur over Harlekijn. Hij denkt na over zes kinderfilms, die de Bayerische Rundfunk heeft besteld. De Belgische televisie krijgt een programma van anderhalf uur met film, theateropnamen en studiowerk. En het toneelstuk Jukebox 2008 maakt nog tachtig voorstellingen in het land (zoals: 18 september in Schagen en 28 september in Amstelveen).


Miljoenen


„Dat Harlekijn, jongen, 't is toch fantastisch om al zoveel jaren op te trekken met mensen die van elkaar houden? Je kunt wel zeggen dat ik er m'n handelsmerk op zet, maar dat is niet waar. Als iets niet in wezen goed is, kun je er nóg zoveel geld in pompen, maar dan ga je toch ontstellend de boot in. Jongens als Reinbert de Leeuw en Ton Koopmans, je moet lang zoeken voor je ergens anders zulke vogels vindt. En dat geld... daar moet je niet overspannen over denken. Er werken twaalf, dertien man de hele dag aan zo'n voorstelling van mij. Organisatie, administratie, techniek, muziek. Daar gaan per jaar miljoenen guldens in om. Wat ďk ermee verdien, gaat op. Ach nee, jongen, hoe vaak we voor het hele concern al salarisverlagingen hebben ingevoerd..."



Henk van Gelder