UTRECHTS NIEUWSBLAD

Utrechtse taal blijft leuk onderwerp

13 mrt 1999

Van een onzer verslaggevers Utrecht

Bukkem, spinaot, jongchie, graftaken kontevoelerd. Het zijn typisch Utrechtse woorden die éfders in het land niet of nauwelijks worden gebruikt. In het deze week verschenen boek. 'Honderd jaar stadstaal' is een hoofdstuk gewijd aan Utrecht. Het is niet voor het eerst dat Utrechtse stadstaal in boekvorm verschijnt, maar het blijft wel leuk.


In Honderd jaar Stadstaal wordt uitgebreid stilgestaan bij stads-; talen in Nederland en Vlaanderen. Voor het Utrechtse hoofdstuk is dankbaar geput uit het in 1996 verschenen boekje 'De vollekstaol van de stad Uterech' van Martens van Vliet. Dat boek kwam tot stand via vraaggesprekken met mensen uit Sterrenwijk en WijkC. Cabaretiers als Herman Berkien, Herman van Veen, Rijk de Gooijer en Tineke Schouten hebben het Utrechts buiten de stad bekend gemaakt. De samenstellers van 'Honderd jaar stadstaal' signaleren dat het Utrechts dan ook steeds meer naar het Nederlands toegroeit.
"Maar hét Utrechtse dialect of het onmiskenbare Utrechtse accent is in de stad nog volop te horen, bijvoorbeeld in het stadion bij de wedstrijden van FC Utrecht", is de constatering van de schrijver, die Utrechters niet echt versteld zal doen staan.

Opsomming

Het boek is niet erg toegankelijk geschreven. Het is een opsomming van categorieën, zoals eten en drinken, ziekte en gezondheid, vloeken en scheldwoorden. Waarna de betekenis en af komst van de woorden droog maar duidelijk Worden verklaard.

Sommige Utrechtse woorden hebben zich door de jaren heep zelfs ontwikkeld. Het negentien- de-eeuwse 'tuut' (politie-agent) is in de loop van deze eeuw 'wout' geworden.
Het scheldwoord kontevoelerd voor homoseksueel (ook Ouwerijner, van achter de dom) hoor je niet veel meer in Utrecht Nog wel in trek is 'fleppen'. Het woord heeft in Utrecht een heel andere betekenis dan bijvoorbeeld in Overijssel waar het staat voor klokken of smakken. In Utrecht weet vrijwel iedereen die heeft staan fleppen dat hij heeft gezoend.

Verder bevat de woordenlijst opvallend veel woorden die het publiek van Herman Berkien erg bekend voor zullen komen. Gummidreef voor het Zanpad, man, man, man en Achterlijke gladioal zijn daar voorbeelden van.