TROUW
Jaap de Berg

'Irène, fiancée de Herman van Veen, chanteur'

6 jan 1995

Hoeveel Fransen zouden belangstellen in de geboortedata van Meindert Leerling (11 januari 1936), G. J. Schutte (24 mei 1939) en Ruud Krol (23 maart 1949) en in de oplagen van de Nederlandse bladen 'Donald Duck' en 'Marion'? In elk geval twee. Ze heten Dominique en Michèle Frémy en ze hebben deze gegevens opgenomen in de jongste editie van 'Quid', vermoedelijk de meest overladen eendelige encyclopedie ter wereld.


Ook voor Nederlanders wier belangstelling voor inheemse aangelegenheden zich tot buiten het Binnenhof en het voetbalveld uitstrekt, hebben de Frémy's curieuze weetjes in de aanbieding. Neem de personalia van (prinses) Irène, door hen aangevuld met de mededeling: 'fiancé officier Herman van Veen, chanteur'. Dat 'officier' moet vermoedelijk als 'officieux' worden gelezen, maar verder lijken de twee Fransen er niet zo gek ver naast te zitten. Ik verlaat me hier op een mede-redacteur, gespecialiseerd in orangistische wetenswaardigheden. Diens mening wordt overigens zo niet bestreden dan toch genuanceerd door een andere collega, bekend met een Amsterdamse straat waar de chanteur (Frans voor 'zanger') niet is gehuisvest, en waar nochtans de auto van zijn fiancée geregeld geparkeerd staat.

De 'Quid', een telkenjare bijgewerkt naslagwerk, is toe aan zijn 33ste jaargang. De Frémy's - niet alleen met de encyclopedie maar ook met elkaar getrouwd - publiceerden de eerste editie in 1963. Haar 632 pagina's zijn sindsdien vermeerderd tot ruim 2 000, haar tweeëneenhalf miljoen tekens tot 31 miljoen.
Allengs groeide ook haar faam. Ooit werd een Franse bewindsman er in het Kremlin ernstig over onderhouden dat zijn regering haar kernwapens alvast op de Sovjet-Unie had gericht. Gevraagd. naar bewijs legden de Russen een 'Quid' op tafel. Ruim voordat het woord sida (Frans voor 'aids') algemeen gangbaar werd, maakten de Frémy's, op grond van een Amerikaanse publikatie, melding van de nieuwe ziekte. Die passage zou later in processen over met het HlV-virus besmet bloed gebruikt worden tegen verdachten die zeiden dat niemand de risico's destijds had kunnen beseffen.

Of de verwijzing makkelijk te vinden was, is een andere kwestie. Geen encyclopedie stort zoveel compacte informatie per vierkante decimeter over zijn gebruikers uit als de 'Quid 1995'. In 600 thematische rubrieken, verdeeld over 120 hoofdstukken, etaleren de Frémy's honderdduizenden feiten en cijfers op alle terreinen, van godsdienst tot defensie en van astrofysica tot sport. Slechts een zeer francofiele zonderling zal alles willen doornemen: alleen al de hoofdstukken 'Institutions franjaises' en 'Franse geschiedenis' tellen elk 70 stampvolle pagina's.
Voor grasduiners die dorsten naar nutteloze kennis, is het boek een goudmijn. Wie won de Amstel Gold Race in 1966; wat consumeert de Nederlander gemiddeld per jaar aan margarine (10,2 kilo); hoe vaak heet Maria verschenen te zijn sinds het jaar 1 000 (ongeveer 21 000 keer); hoeveel Nederlanders zijn sinds 1814 in de adelstand verheven; hoeveel mensen sprongen tussen 1190 en 1983 van de Notre-Dame in Parijs (23); en van de Eiffeltoren, tussen 1889 en 1983 (366) - het staat er allemaal in. Hoe luidde het dictee dat keizerin Eugénie in 1857 door de schrijver Prosper Merimée liet opstellen om het hof te testen dan wel te vermaken? Er zijn twee versies van in omloop. De 'Quid' drukt ze beide af, met de kanttekening dat Napoleon III in een ervan 75 fouten maakte en Metternich maar 3. Ook lijstjesfreaks kunnen hun hart ophalen. Voorwerp van opsomming zijn onder veel meer: vorstelijke maitresses (Napoleon had er 51, onder wie 14 actrices), beroemde lijders aan syfilis (inclusief koning David en Job, maar beiden wél met een vraagteken), relikwieën die nog in de moderne tijd vereerd worden, kunsttalen (met uitspraakregels van het Esperanto), en grote acteurs met kleine lijven (zoals Al Padno, 1 meter 68).

Ook ontbreekt het niet aan praktische tips, van adviezen voor katholieken die haken naar de ontbinding van hun huwelijk, tot wenken voor de bewassing van seropositieven ('linnengoed en kleding, bevlekt met bloed of seksuele afscheiding, wassen op 70 graden of in chloor'). Niet in elk opzicht zijn de Frémy's met hun tijd meegegaan. Zo houden ze 'Trouw' anno 1994 voor calviniste en hebben ze, blijkens hun overzicht van Nederlandse omroepverenigingen, het bestaan van de NCRV, de VARA en de VPRO, nog niet opgemerkt. Ook het gemak van de computer moeten ze nog ontdekken. Hun stortvloed aan materiaal - deels afkomstig van duizenden binnen- en buitenlandse informanten - archiveren ze nog altijd op kaartjes, met de hand.



Jaap de Berg