IJmuider Courant
Wilma de Rek

Herman van Veen, een kwart eeuw anders dan anderen

'De structuur van dit bestaan is chaos'

4 feb 1994

UTRECHT


Een petje bedekt zijn kalende . schedel en een slonzig jack maakt de vermomming compleet. Muzikant, zanger, artiest, acteur en regisseur Herman van Veen (48) loopt er thuis bij als boer. "Dat ben ik ook, een amateur-boer. En dat vind ik fantastisch. Niemand mag aan de beesten komen, dat doe ik allemaal zelf.In een tot repetieruimte omgebouwde schuu dansen drie vrouwen zich in het zweet: Gaetane Bouche, Muriel Janssens en Cecille Poublon. Samen vormen zij het harlekijn danstheater. 14 jaar geleden opgericht door Herman van veen. Zijn bemoeienis daarmee is in de loop der jaren intensiever geworden dan ooit: hij bedenkt de thema's, zoekt de muziek uit en regisseert.


Was Herman van Veen er als kind niet stellig van overtuigd geweest dal je voor dansen homoseksueel moest zijn, hij zou zeker op ballet zijn gegaan " Toen ik een jaar of 11 was, gingen we met de lagere school naar Tivolie in Ulrecht om te kijken naar een uitvoering van het Scapino ballet. En dat vond ik zo fantastisch dat ik helemaal vergat waarom ik eigenlijk in de zaal was. Want daar was ik eigenlijk voor mijn klasgenootje, Tineke Lagendijk.
Ik was helemaal verliefd en dacht: als ik nu maar zorg dat ik naast haar zit, dan is het voor mekaar - en ik zat inderdaad naast haar, maar dat doek ging open en toen ben ik haar helemaal vergeten."

In 1969 schakelde Van Veen voor het eerst dansers in voor zijn produkties; met de Paris People uit Londen, vijf vrouwen, maakte hij televisieshows voor de VARA. "Vanaf die tijd ben ik eigenlijk altijd met dansers in de weer geweest", zegt hij nu. "Ik denk dat het te maken heeft met het feit dat ik muzikant ben: ik vind dans net zo intensief als muziek. Omdat het non-verbaal is, het leidt dus helemaal niet af. Je bent als publiek veel meer autonoom hij dans en muziek dan bij toneel of film. In die kunstvormen is de inhoud veel sterker bepaald; er is één verhaal, namelijk dat van de regisseur. Dans en muziek laten de interpretatie aan de toeschouwer zelf over, dat trekt mij zeer aan."

Wandeling

Herman van Veen heeft ongeveer alles bereikt en gedaan wat in zijn vak maar mogelijk is. Amerika, Japan, Frankrijk en Duitsland zien hem graag komen, Nederlandse fans kijken reikhalzend uit naar zijn nieuwe tournee in '95. Hij maakte een film, schreef boeken en toneelstukken, bedacht televisieprogramma's en verdiepte zich in de dans.
Als alles eens is gedaan, blijft er niets meer over, zou je denken. Maar als eenmaal dat stadium is bereikt, begint het volgens Van Veen pas. "Omdat je inderdaad die wandeling vierenvijftig keer hebt gedaan en weet wat je er wel en niet aan bevalt, hoe het kan en hoe het niet kan. Want dat weet je in het begin allemaal niet, dan heb je alleen maar een soort vermoeden. Nu kan ik keuzes maken. Als je jong bent, is de toekomst een soort abstract duizendschoon, en je loopt van de ene val in de andere - en van het ene geluk in het andere. Naarmate je ouder wordt weet je gewoon welke wegen je niet meer in wilt slaan. En dat is hartstikke grappig, maar mijn interesse heeft het niet zo. Paul de Leeuw ? Ik vind het wel spannend wat die man doet, er zit ook een groot hart achter. Maar ik waag me er niet aan met hem iels samen te zingen. Het scoort me teveel. En dat is iets waar ik me nooit mee bezig heb gehouden. Ik zou het trouwens ook gewoon niet leuk vinden, met hem iets te doen, het lijkt me bloedspannend. Eng. Omdat... het gaat over, in plaats van vóór. En wat ik doe is voor elkaar en niet over elkaar. Dat is het verschil."

Na een kwart eeuw theater merkt hij op professioneel nergens spijt van te hebben. Op het persoonlijke vlak, in de relationele sfeer ligt dat iets anders. "Ik was graag veel vroeger eerlijk geweest. Ik denk dat ik dat nu wel ben. Natuurlijk: nog vergis je je, nog ben je vaak te laat in je mededeelzaamheid. Ik vind het ook een recht, overigens, om te zwijgen. Maar toch, terugkijkend weet ik nu dat ik graag op een vroeger punt dingen bespreekbaar had willen maken. Naar mijn ouders toe, of naar mijn partner of mijn vrienden. Ik hou te veel dingen te lang bij me. Problemen, vooral problemen. Omdat ik denk dat ik ze zelf wel kan oplossen. Maar ik kan ze niet altijd oplossen. Ik had in een eerder stadium "help"kunnen roepen. Als ik dat gedaan had was er veel voorkomen.

Spijt heb ik dus wel, spijt van veel momenten in mijn leven dat ik te laat om hulp gevraagd heb. Omdat ik daarmee mensen heb buitengesloten."
- En relaties laten stuklopen?
"Nee, er is in mijn leven geen relatie stukgelopen; wel zijn een hoop dingen anders gelopen dan ik dacht. Dat is onherstelbaar, kan niet meer ongedaan worden gemaakt. Maar ik besef dal het niet verkeerd is eerder je onzekerheid te tonen. En dat is een weten dat me nu wel heel erg helpt. Vanuit mijn ervaring ol' loutering weet ik nu dat je beter meloen kan zeggen: joh, laten we daar nou maar niet aan beginnen.Want je gevoel bedriegt je niet vaak. Ook dat heeft met ouderdom te maken; je gaat fouten herkennen en begrijpen. In mijn werk vind ik het veel gemakkelijker me te uiten dan privé."

Hij zegt een wat wrang gevoel te hebben overgehouden aan de reacties op zijn eerste optreden in Amerika. En dan vooral vanwege het feit dat destijds in Nederland bijkans juichend werd ingespeeld op de negatieve recensie van een criticus van de New York Times. "De ironie van die kritiek werd helemaal niet begrepen. Ik vond het niet eens erg dat in zo'n krant werd geschreven dat ik een boerenpummel van wereldklasse was. Het was een eerste poging van een op dat moment jonge Hollandse man om zijn grenzen te verleggen. Je zou hier dan reacties kunnen verwachten in de trant van; goh, da's toch enig. Maar nee, iedereen dook er bovenop, je ziet nu in zekere zin precies hetzelfde gebeuren.Ook ben ik van mening dat artiesten niet moeten klagen.

Het is een keuze, niemand zegt dat je op een podium moet gaan staan. Ze kunnen je niet hard genoeg aanpakken, dat moet, dat is noodzakelijk. Maar het moet wel wéér zijn."

- Dus als iemand jou prekerigheid verwijt?
"Dan heeft die persoon best gelijk, soms ben ik inderdaad akelig geëngageerd. Grensoverschrijdend betrokken. En dat kunnen mensen heel erg vervelend vinden. Maar ik wil niet over dingen zwijgen die me bezig houden. Ik sta voor dezelfde dingen als altijd. Ik vind bijvoorbeeld nog steeds dat kinderen rechten hebben en ik ben al sinds 1965 bezig om dal uit te dragen. Als je met mij over politiek praat of over god weet wat, dan hoor je hoe ik over dingen denk. Tegelijk dóe ik iets, begrijp je, het blijft niet bij erover zingen. Ik kan je zo vijfenveertig projecten noemen waar ik keihard aan heb gewerkt en hoewel niet alles honderd procent is gelukt is het wel min of méér gelukt. Daar ben ik trots op, dat vind ik van belang en het is een deel van mijn leven."

"Mijn verhaal is simpel. Ik zing in het theater en heb het gevoel dat ik op het toneel iets moois kan. Het allermooiste moment van een voorstelling is de stilte. De stilte waarin iedereen zich afvraagt: Wat komt er nu? De stilte voordat de bal geslagen wordt. En dat is wat mij anders maakt dan veel van mijn collega's, die altijd naar een plot gaan: ik ga daar nooit naartoe. Heel bewust niet. Dat vind ik te eenvoudig. Mijn doel is verwarring. Omdat ik denk dat chaos de structuur van dit be staan is. En die chaos, die is geniaal."



WILMA DE REK