Herman van Veen in de Pers

Hoogeveensche Courant Helma Huizing	Theatermaker Herman van Veen: "Mijn show is een soort dagboek"	3 juni 1988
	,,Er is toch eigenlijk niets mooiers dan nodig zijn, dat je de betekenis van dingen kunt en mag uitleggen", zegt Herman van Veen. Deze 43-jarige in Utrecht geboren theatermaker, trad twee avonden op in een uitverkochte Tamboer. Herman van Veen is een stadskind. De middelste van drie en opgegroeid in een milieu van warmte en vertrouwen. In 1968 begon hij aan een carrière waar menig klein kind alleen van durft dromen. Voor Herman van Veen werd die droom werkelijkheid. Niet alleen is dit verbazingwekkend fenomeen te zien in het theater. Hij schrijft ook toneelstukken, zoals Jukebox 2008, een volkstoneelstuk dat in 1976 in de theaters werd gespeeld, maakt scenario's voor films en speelt er in mee. In de film Ciske de Rat bijvoorbeeld vertolkte Van Veen de rol van meester Bruis. Daarnaast heeft Herman een aantal televisieseries op zijn naam staan waarvan ,,De wonderlijke avonturen van Herman van Veen" verreweg de bekendste is. Bovendien beperkt hij zich niet tot Nederland. Talloze elpees van hem zijn uitgebracht in Duitsland, Engeland en één single in Frankrijk. Een man met furore die ook in Hoogeveen optreedt. De houding en gelaatsuitdrukking van deze clowneske man verraden het intense plezier dat hij beleeft aan zo'n optreden. Roadmanager Willem Flantua zei na afloop dan ook dat het voor Herman een fantastische ervaring is geweest. ,,De zaal was enorm enthousiast en goed in de stemming." Het was niet de eerste keer dat Herman van Veen optrad in Hoogeveen. In de beginjaren van De Tamboer stond deze troubadour op de planken en manifesteerde zijn mening via liedjes en cabaret aan het Hoogeveense publiek. Herman van Veen: "Ik vind de zaal hier heel fijn. Voor wat ik doe is het een prima theater. Het toneel is erg groot en iedereen kan alles goed zien omdat het een beetje oploopt in de zaal en deze middelgroot is. Dit is voordelig want ook kleine dingen zijn zichtbaar voor het publiek.Er gaat weinig tot niets verloren. Als ik met pingpong balletjes op het toneel aan het toveren ben, dan kunnen zelfs de m,ensen op de achterste rij dat zien. Bovendien kan een flink geluid in de zaal worden gezet. Ik vind het een plezierig huis." Dagboek De show waarmee Herman van Veen langs de Nederlandse theaters reist, verandert hij nog dagelijks. "Het is een soort dagboek dat je bijhoudt. Daarvan is het papier bekend en ook het feit dat je er in moet schrijven. Als je in een restaurant gaat eten en je bestelt tong, dan staat daarachter 'dagprijs', dus niet het bedrag. Het hangt er namelijk van af waar je die vis vandaan haalt. Het is een beetje een rare vergelijking, maar zo gaat het bij ons ook. Als je bijvoorbeeld vandaag iets in de krant leest, of je maakt iets mee dat je beroert, dan heb je het daar 's avonds over. Dat doe je op een bepaalde manier. Je zegt niet 'Ik heb vandaag gelezen dat....', maar je verwerkt het in een bepaalde vorm en dan evalueert zo'n voorstelling enorm. Er zijn wel vaste punten, maar iets verandert meteen doordat er iets vlakbij verandert. Als je bijvoorbeeld een klein boerderijtje hebt en je zet daar een groot hotel naast, dan is dat boerderijtje het boerderijtje niet meer. En zo is dat met dit vak ook." Onweer "Ik was op een nacht heel laat thuis en het onweerde. Mijn jongste dochter van vier jaar begrijpt niet helemaal waar dat vandaan komt. Op een gegeven moment zat ik om een uur of vier in de nacht uit te leggen waar het onweer vandaan kwam en hoe het allemaal in elkaar zat. Dat heeft voor mij de hele avond een rol gespeeld. Het is een fantastische gedachte te weten dat zo'n kind dan bij je weg kruipt en op je vertrouwt. Ook hoop je als theatermaker dat de mensen een beetje dat gevoel bij jou hebben. Dat wil ik bereiken, dat het een ontmoeting is en vertrouwen kweekt. Ik beschouw de zaal eigenlijk als het 'ons slag volk'. Je vertelt elkaar van je angsten. Als ik het dan over de dood heb in zo'n voorstelling en op de een of andere manier probeer uit te leggen hoe verschrikkelijk de realiteit is en hoe fantastisch die zou kunnen zijn, dan ontstaan van die 'Aha-Erlebnisse'. Het publiek weet het eigenlijk zelf ook wel. Iemand zegt het voor ze, of ze lachen erom zodat ze het voor mij zeggen. Ik probeer dit te illustreren met alle mogelijke voorbeelden. Of het nu een jongetje is dat zingttoveren als hij het voor het zeggen zou hebben, of ik vlucht de hel in zoals hier in Hoogeveen, wat ik tot op heden nog niet had gedaan, en ik vergelijk die hel met een groot Amerikaans hotel in een Derdewereldland, dan herkennen de mensen dat." Lachen Herman van Veen hoopt dat de mensen altijd lachen. Als er geen enkele aanleiding is om te lachen en het publiek lacht toch, dan vindt hij dat niet erg."Ik ben natuurlijk altijd uit op de lach. In de show zeg ik dat het provinciaals gegrinnik mij mateloos irriteert, maar dat is als grapje bedoeld. Ik beschouw mezelf als een clown die uit is op de lach.De lach is namelijk een bevestiging van de angst.We hebben nog nooit in zo'n gevaarlijke tijd geleefd als deze.Ik verbaas me over de tolerantie van andere mensen.Het is niet zozer een inspiratiebron voor mijn programma's maar meer een werkelijkheid die in mijn leven een rol speelt. Wij kunnen, denk ik, niet zijn wat wij zouden kunnen zijn, doordat we dat soort situaties accepteren. Je moet er van uit gaan dat wij als mensen tot veel grootsere dingen in staat zouden zijn als we een collectief, mondiaal gevoel van oprechtheid of mensenrechten zouden kennen. Wij zouden in Nederland veel beter af zijn als het iedereen hier goed zou gaan. Het zou voor ieder mens individueel een zegen zijn als er geen honger of bewapening bestond. Het gevolg is dat mensen accoord gaan met een werkelijkheid die zeer verstikkend is in plaats van een mogelijkheid tot vrijheid. Dat is iets dat mij pijn doet en waardoor ik waarschijnlijk maar zeventig of tachtig jaar oud word in plaats van honderdveertig. En dat begrijp je niet alleen in jaren, maar ook in geest. Ik hoop dat mensen moed putten uit zoiets. Dat ze een toffe avond hebben gehad en dat ze een aantal beelden hebben gezien die ze bij hen thuis ook zagen en waarvan ze alleen de betekenis niet in de gaten hadden. Een mooie clown, een mooi boek of een mooi stuk muziek is datgene dat een opening maakt, waardoor je blij wordt en denkt 'Goh, van die kant heb ik het nog nooit bekeken'. Het feit dat er morgen weer een dag is, dat sleept je er vandaag doorheen. Alléén dat feit al. Als je niet zeker weet dat die dag er morgen is, wat voor heel veel mensen zo is, maakt dat iets stuk. Drie kwart van de wereld weet zeker dat de dag van morgen beroerd is. Het feit dat ze dat weten, heeft tot gevolg dat ze minder weerstand hebben en wij dus ook. Wij hebben het geweten. Tijdens de show lachte een oudere dame toen ik zei dat in de hel een berg lag met gebitten en brillen. Maar zij heeft de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Ik heb die foto's gezien van bergen brillen en gebitten en ben daar doodziek van geweest. Die berg heb ik gelegd in dat hotel in de Derde Wereld en daar bovenop zat de duivel. De duivel of zoiets of zo iemand is alleen iets materieels. Die denkt in dit verband dat het met die materie kan veranderen. Daarover ik aan het denken en schrij en daar maak ik dan een clownsverhaal van." Dwaze moeders In het lied over de dwaze moeders in Argentinië had c clown het over het licht. Wa voor de één God is, is voor Herman van Veen licht. Als licht is, is er voor deze artie: een mogelijkheid tot opening Licht beweegt en dat vertrou hij. Dood of schaduw is stilsl meent Van Veen. "Licht bew en alles wat beweegt is betrekkelijk vrij of écht vrij. Stilstand, dus conservatisme alle bouwwerken bijvoorbeeli zijn an-sich wel mooi, als je e maar uit kunt, het kunt bewegen of er omheen kunt lopen. Als het tot het doel var het leven wordt, als dat het dc van het leven is en het willen hebben van een stuk materie a een eigen huis, een kerk, een tank of een raket, jouw toekomst verzekert, dan is dat een groot misverstand. Het nie hebben van zoiets garandeert de toekomst. Geen doel hebben is waar het om gaat. Ik heb eens een gedichtje geschreven voor een vriend van mij die pater is. Dat gedichtje luidde als volgt: Je hebt gezocht, dat je God nooit in de gelegenheid hebt gesteld je te vinden. Dat gezoek, dat verplaatsen op basis van hebben, is een catastrofe. Het wordt een catastrofe doordat je iets hebt dat je moet verdedigen. En als je iets hebt dat moet worden verdedigd, dan betekent het dat je angst exploiteert en opbouwt. Dan ben je jezelf aan het vernietigen. Als je niets hebt om te verdedigen hoef je geen angst te hebben. Wie is er tegenwoordig nog vrij van angst? Bijna géén mens. Het is juist die angst en het zwart maken van anderen dat ons zelf ombrengt. Vijandsbeeld "De Oost-West situatie bijvoorbeeld. Allemaal kunstmatige wanden die worden opgebouwd om de mensheid uit te buiten. Als jij maar iets ingewikkelds zegt, dan wordt al snel gezegd dat op die man moet worden gestemd. Het Westen heeft het Oosten nodig voor het beeld. Het vijandsbeeld is nodig, anders is er geen vrede. Dat vind ik een krankzinnige werkelijkheid. Mensen zeggen dan tegen mij dat het de realiteit is, maar ik vind die realiteit waanzinnig. Het is de realiteit van de verliezers. Het kan anders en het zal ook anders gaan. De mens heeft al eeuwen bewezen naar een ander bewustzijn te groeien. Het bewustzijn van de mens zal ooit collectief zijn. We zullen meer van elkaar gaan weten en begrijpen. Al was het alleen maar door de media. Het is misschien een plat voorbeeld, maar een oorlog zoals de Tweede Wereldoorlog is gelukkig niet meer mogelijk in deze tijd omdat we alles weten. Het is in één klap voorbij. Een herhaling van 1940-1945 is niet meer mogelijk omdat Hitler, als hij nu nog zou hebben geleefd, zou worden uitgelachen. Hitler was een radio-fenomeen. Die man had een magisch verkeerd geluid en je kon hem er niet bij zien. Als in die tijd de televisie er al was geweest, dan was het volstrekt ondenkbaar dat een man met dat charisma dat had weten te presteren. Het feit dat we nu zien hoe de Russen zich uit Afghanistan terugtrekken of hoe wij zagen dat Vietnam destijds een deficit was, is een goede zaak. Dit heeft tot gevolg dat de wereld kleiner wordt en bereikbaarder. Dat polariseert in eerste instantie enorm, maar dan kan het niet anders. Dat net als lucht stromende, ook de gelijkheid zal gaan stromen. Lucht stroomt van bepaalde meters minimum naar bepaalde meters maximum, leerde ik op school, en wijkt op het noordelijk halfrond af naar links en op het zuidelijk halfrond naar rechts, of zoiets. Zo zal het met de mensen ook gaan. Haat zal niet meer te exploiteren blijken omdat we zien hoe zwarte mensen en gele mensen zijn. Zij zijn niets anders dan wij. We kunnen niet meer zeggen 'rare negers' of 'stomme jood' omdat we het zien. We zien nu dat Israël hele erge dingen doet tegenover de Palestijnen om dat gebied te krijgen waar ze met pijn en moeite en met de meest afschuwelijke toestanden ooit zijn aangekomen. Het wordt een soort spiegel die iedereen ziet." Vader "Iedereen ziet al twintig jaar dat het fout gaat, maar wat is die twintig jaar op duizenden jaren. Mijn vader bijvoorbeeld is zeventig. Als je ziet wat die allemaal heeft meegemaakt in zijn leven. Vliegtuigen zijn gaan vliegen, auto's zijn gaan rijden, oorlogen hebben gewoed, het is onvoorstelbaar. Als je tien jaar geleden had gezegd dat de Russen en Amerikanen samen naar Mars zouden gaan, zou er worden gezegd:"In diekoude oorlog? Man je bent gek!"Dat duurt nu nog maar vijf of zes jaar. Het is helaas een samenwerking die op economische basis noodzakelijk blijkt. Er zit nog geen humanistische of deepdown ingewortelde democratische kracht achter. De twee grote mogendheden kunnen niet anders. De Sovjet-Unie móet democratiseren. Anders blaast het zichzelf op. Het kapitalisme moet óók democratiseren'. Je ziet precies hetzelfde proces in de Verenigde Staten." Buitenland Herman van Veen vertrekt binnenkort weer naar het buitenland. Een grote internationale toemee staat op het programma waar onder meer West-Duitsland, Zwitserland en Oostenrijk in zijn opgenomen. In het najaar van 1989 gaat Herman misschien naar Amerika. Zelfs Japan is in deze Nederlandse clown geïnteresseerd. Een enorm project voor de Japanse televisie houdt Van Veen druk bezig: 26 uren tekenfilms op basis van de kindermusical Alfred Jodokus Kwak. In de eerste plaats treed ik in het buitenland op omdat ik het ontzettend leuk vind. Het is voor mij als kind altijd al een droom geweest te kunnen reizen als artiest. Er is niets leukers, en dat geldt denk ik voor de hele groep, om werkend te kunnen reizen. Als je bijvoorbeeld in Parijs staat, dan is dat heel erg leuk. Het is nieuw en anders. Mensen zien je voor het eerst, het is een heel andere cultuur. Je leert dingen kennen die je normaal gesproken nooit zou leren kennen. Dat is in de Verenigde Staten ook zo. Ik heb daar problemen leren kennen over mijn vak waardoor ik gewoon sterker ben geworden. Bovendien ben ik mijn vak verder gaan uitdiepen. Je maakt bijvoorbeeld vrienden. In Frankrijk ben ik gaan werken met enkele bekenden uit dit vak. Dat zijn vrienden geworden en die schrijven nu soms voor mij. In de Verenigde Staten ben ik zeer goed bevriend geraakt met Shirley MacLaine en Danny Kaye. Ik heb mensen als Frank Sinatra leren kennen. Deze persoonlijkheden had ik van mijn levensdagen nooit ontmoet als ik niet in het buitenland was gaan optreden. Ik heb een heleboel goede tips van hen gekregen en heb daar ongelooflijk veel aan gehad." Verenigde Staten "Optreden in de Verenigde Staten is ontzettend spannend. De The Village Voice is een blad in New York. Deze krant looft nu prijzen uit en daar lees je over in de Europese kranten. Toen ik voor het eerst in New York optrad had deze krant fantastische kritieken over mijn voorstelling.Maar die kritieken zijn niet geciteerd . De wat rechtsere kranten daarentegen hebben geen spaan heel gelaten. Ook omdat ik grappen maakte over de VS. begrijp dat bepaalde mensen zich dat niet laten vertellen door zo'n wonderlijke troubadour. Heel wat clichés in de Verenigde Staten zijn maar al te waar. Maar Amerika, is een formidabel land en het is grandioos om er te werken. Ik heb onder andere in Broadway gespeeld en we gaan terug en maken een tournee door vijf of zes staten. Dat is fantastisch, alleen de confrontatie is keihard. Het is showbusiness. De president v&n de Verenigde Staten komt uit die showbusiness. Dat zegt dus voldoende over die business. Er wordt hier wel eens over gegrinnikt, maar het is wel the biggest business in the world. Dat gaat echt over geld. Dat is verschrikkelijk meedogenloos, maar wel heel erg interessant." Oost-Duitsland Niet alleen in Westerse landen is Van Veen te zien. Ook in Oostbloklanden treedt Herman van Veen regelmatig op. Volgens Van Veen zijn de mensen in Oost-Duitsland goed ontwikkeld. Ze weten veel van literatuur en muziek en houden zich bezig met de wereld om hen heen. De theatermaker meent dat het komt door het ruimtegebrek dat zij hebben. "Het afbouwen van de spanning en bewapening tussen Oost en West kan alleen maar gebeuren als er meer uitwisselingen plaatsvinden tussen kunstenaars en politici. De bewapening brengt ons steeds verder uit elkaar. Door op te treden in een groot aantal landen hoop ik mijn steentje bij te dragen aan de wereldvrede."