|
Utrechts Nieuwsblad Pieter van Lierop |
"Uit elkaar": meestaren naar de navel van Herman van Veen |
14 aug 1979 |
|
AMSTERDAM - Het is echt wel moedig wanneer een kunstenaar die zijn sporen al in verschillende disciplines verdiend heeft, nog eens even van voren af aan durft te beginnen in een van de weinige disciplines die hij nog niet heeft gehad. Maar is het blufpoker of onzekerheid, wanneer Herman van Veen in zijn eerste poging tot film, het welkomstapplaus, de open doekjes en een staande ovatie gelijk maar meelevert op het celluloid, dat woensdagavond in Nederlandse première zal gaan. Eén ding is zeker: Uit Elkaar is niet echt een film geworden, maar een ruimtelijke uitbouw van wat Herman van Veen in de Nederlandse zalen ooit als "totaal theater" heeft proberen te realiseren. Zes, zeven jaar geleden moet het zijn geweest dat Van Veen niet alleen op formele, maar vooral op inhoudelijke gronden ineens interessanter en zelfs shokerende nummers ten beste ging geven, waaruit levenbeschouwelijke twijfels spraken, navrante reflecties van de dood opdoemden en zelfs over de liefde en over kinderen alles behalve vrolijke gedachten werden gelanceerd. Pas achteraf is voor mensen die niet gewend zijn de gossip-kolommen leeg te slurpen, die ommekeer in Van Veens preoccupaties te duiden. Er heeft een spaak lopend huwelijk achter gezeten, met alle ellende van dien. Een persoonlijke crisis met een navenante artistieke neerslag, die nu andermaal is aangegrepen voor een explosie van creativiteit Een film moest het worden: Uit Elkaar. SCHIZOFRENIE De titel moest niet alleen verwijzen naar een desintegrerend gezin, maar des te meer naar de staat van schizofrenie waarin een man komt te verkeren die een openbaar, artistiek leven dient te leiden, naast ook nog een in de verdrukking geraakt particulier bestaan. Een zeker soort pers probeert die twee levens als één openbaar leven te beschouwen, de artiest zelf had er het liefst één particulier leven van gemaakt. En dan is er ook nog de gespletenheid van de man die enerzijds ervan doordrongen is dat zijn huwelijk een failliete boedel is geworden en anderzijds, tegen beter weten in, blijft proberen te redden wat niet meer te redden is. Dat was de weinig florissante realiteit van Herman van Veen, en is het nu opnieuw in deze film. Laten we het toch maar een film noemen, want anders praat het zo moeilijk. Maar deze film heeft weinig van wat een goede film dient te hebben en veel van wat de theatershows van Van Veen kenmerkt Een belangrijk bezwaar tegen Uit Elkaar is, dat hij veel te persoonlijk is gebleven, in de zin dat het in slechts geringe mate gaat over herkenbare pijnlijkheden zoals die bij vrijwel alle echtscheidingen doorschrijnen. Het gaat heel specifiek om de sores van één speciaal mens, een artiest bovendien: Herman van Veen om nog preciezer te zijn. ELLENDE Hij speelt de hoofdrol zelf, treedt op voor de televisie en in zalen en zingt zelfs liedjes die we van Herman van Veen kennen. Dus ieder misverstand is uitgesloten, ook al is hij niet echt met Monique van de Ven getrouwd geweest Dat betekent dan om te beginnen, dat iemand die hooguit interesse kan opbrengen voor Van Veen's artistieke verrichtingen, maar met diens particuliere toestanden liever niets te maken wil hebben, bij het zien van Uit Elkaar door Van Veen zelf gedwongen wordt belangstelling te forceren voor diens huwelijksellende. Een soort exhibitionisme is natuurlijk wezenlijk voor iedereen die op het vlak van kunst aan de weg timmert, maar om zover te gaan als Herman van Veen nu doet, dat valt moeilijk te begrijpen van een man die blijkens een (overigens erg aardige) scène met een boulevard- journalist (Guido de Moor) een broertje dood heeft aan overmatige "human interest". Daar staat tegenover dat er natuurlijk erg veel Herman van Veenliefhebbers bestaan die juist alles van die echtelijke schipbreuk willen weten. Misschien zijn het dezelfde mensen die Uit Elkaar ook kunnen waarderen, vanwege de meegeëtaleerde staaltjes performancekunst: zang, pantomime. Het gebruikte dolby-stereo-systeem veroorzaakt overigens een sublieme weergave van de muziek, maar tegelijkertijd bij normale huisgeluiden en dialogen vaker desoriëntatie dan extra duidelijkheid. VERWARRING De film heeft ook een typische the aterconstructie. Een aaneenschake ling van losse elementen, die som: vooruit, soms achteruit spiegelen soms alleen in de verbeelding plaats grijpen: zoals een zoontje dat door t verongelukken de treurende ouder weer weet te herenigen. Maar zo' opzet is niets bijzonders in een the; terzaal, omdat dan ieder nummt wordt ingekaderd door een buigini applaus, een vallend gordijn. Maar achter elkaar gemonteerd in een film verliezen de eenheden hun autonomie in de tijd. Ze raken verstrengeld en richten immense verwarring aan. Helemaal daar, waar bepaalde scenes - al dan niet in licht gewijzigde vorm - later in de film nogeens terugkeren. Een mozaiek van struturele lelijkheid. De film is fout ontworpen. Dat is dan heel jammer van de onderdelen zelf, die erg vaak belangwekkend en met doeltreffend dramatisch instinct zijn uitgewerkt Een Artis-scène in het begin van de film - vader zal zijn zoontje uitleggen waarom hij ergens anders is gaan wonen - zit zeer suggestief in elkaar. Hetzelfde kan gezegd worden van een aandoenlijk gastoptreden van Joop Doderer, met een desillusies opstapelende monoloog in een nachtclub. Of een spannende scène waarin Marlous Fluitsma (prima actrice) en Lou Landré, te gast bij Herman en Monique, een echtelijke vete uitvechten, vergelijkbaar met de scene van Bibi Andersson in Bergma Scenes uit een Huwelijk. WÊL TALENT Aanleg voor filmregie bewijst Herman van Veen met die kunststuk zonder meer. Zodat je op basis van tóch respect voor formele dingetjse nog tot op twee derde van de film kunt laten meeslepen. Maar Maar slaat de aardappelmoeheid ook genadeloos toe, als het zekere besef doorgebroken dat Herman niets te bieden heeft dan alleen maar zijn eigen navel om samen met hem naar te staren. Een zeer ingewikkelde navel, dat wel, maar toch niet echt interessanter dan die van mij. PIETER VAN LIEROP |